بحران تمدن غرب و راه برون رفت از آن در اندیشۀ ابوالحسن ندوی

Abstract

نگرش انتقادی به تمدن غرب در اندیشۀ بسیاری از متفکران مسلمان بازتاب یافته و دیدگاه­های گوناگونی در این‌باره مطرح شده است. تحقیق حاضر درصدد است با روشی تحلیلی- انتقادی به این پرسش پاسخ دهد که از دیدگاه ابوالحسن ندوی چرا و چگونه تمدن جدید غرب جهان را در بحران فرو برده است و راه برون رفت از این بحران چیست؟ حاصل این بررسی نشانگر آن است که ندوی تمدن غرب را تمدنی مادی و دین‌گریز می‌داند که با افراط در این دو ویژگی، نه تنها خود را در بحران قرار داده، بلکه جهان را در جاهلیتی نوین فروبرده است. از نظر وی، چنانکه در گذشته، اسلام، جهان را از جاهلیت نخستین رهایی بخشید؛ اکنون نیز برون‌رفت از بحران جاهلیت جدید، تنها با تغییر رهبری جهان و انتقال آن به دست اسلام و مسلمانان ممکن است. البته تحقق این رسالت، منوط به اعتقاد راسخ و اراده و تلاش جدی مسلمانان و وجود انسان کامل و احیاگری است که زمام این حرکت تاریخی را بر عهده گیرد. به رغم نقاط قوتی که دیدگاه ندوی دارد، نقدهایی نیز بدان وارد است، از جمله: تناقض در نوع نگرش به تمدن غرب و نوع مواجهه با آن، آرمانی و انتزاعی بودن برخی دیدگاه‌ها و دورشدن از مقام عینیت و واقعیت، تعصب و امید بیش از اندازه نسبت به اعراب در ایفای نقش تمدنی در آینده و عدم اهتمام لازم به حوزۀ عمل و سیاست.