بررسی نظریه هرمنوتیکی محمد شحرور

Abstract

مناقشه بر سر الهی یا بشری بودن قرآن کریم از مهم‌ترین موضوعات مورد گفتگوی اندیشمندان در طول تاریخ اندیشۀ اسلامی بوده است که در دوره‌های متأخرتر در قالب دوگانۀ مقدس/دنیوی بودن قرآن مطرح شده است و روشنفکران مسلمان، هر یک به نحوی این بحث را دنبال کرده‌اند. محمد شحرور، متفکر معاصر سوری از جمله روشنفکرانی است که از زاویۀ خاصی به این مسئله ورود کرده و نظریۀ هرمنوتیکی ویژه‌ای را ارائه داده است که با عنوان نظریۀ «تشابه» یا «ثبات متن و حرکت محتوی» شناخته می‌شود. این نوشتار تلاش کرده است با تحلیل محتوای پروژۀ فکری این اندیشمند، صورت‌بندی‌ای‌ از نظریۀ «تشابه» وی ارائه داده و در نهایت آن را تحلیل و ارزیابی نماید. نگارنده معتقد است عصری شدن فهم متن و تعارض با فلسفۀ نبوت از مهم‌ترین لوازم نظریۀ تشابه است. همچنین، شحرور در برخی مواضع به هرمنوتیک گادامری نزدیک می‌شود و اشتراکات بسیاری با نظریۀ «قبض و بسط تئوریک شریعت» سروش دارد و از این جهت تمام ایرادات وارد بر هرمنوتیک گادامری و دیدگاه سروش، بر دیدگاه شحرور نیز وارد خواهد بود.