ارزیابی حکم فقیهان معتقد به کفر و نجاست باورمندان به وحدت شخصی وجود

Abstract

توحید در دیدگاه عارفان اسلامی با نظریه وحدت وجود هماهنگ است؛ اما برخی از فقها این برداشت را کفر و معتقدان به آن را کافر و نجس دانسته‌اند. پژوهش حاضر برای شناخت دقیق مسئله می‌کوشد ضمن تبیین مستند دیدگاه عارفان و نظریه «وحدت شخصی وجود» در عرفان اسلامی، حکم برخی از فقها به کفر و نجاست آنان را بررسی و ارزیابی کند. در این مقاله روشن می‌شود که از نظرگاه عرفان اسلامی، وجود از آن جهت که وجود است واجب بالذات است و بر این اساس، وجود و موجود حقیقی جز بر حق تعالی اطلاق نمی<em>‌‌</em>شود. عارفان مخلوقات را از اساس انکار نمی‌کنند، بلکه اطلاق وجود و موجود بر مخلوقات را به نحو مجاز، نمود و آیت می‌دانند، نه حقیقت. از این رو این دیدگاه اولاً با برداشت فقهای مذکور از وحدت وجود منافات دارد؛ ثانیاً طبق توضیح مستند وحدت وجود، روشن می‌شود که این مسئله مستلزم انکار ضرورتی از ضروریات دین نیست و عارفان هیچ‌یک از ضروریات دین را انکار نمی‌کنند.