حل تعارض روایات تفسیری ابن عباس (مطالعۀ موردی: روایات تفسیری آیات صیام)

Abstract

عبدالله بن‌عباس، صحابی مشهور پیامبر (ص) و از مفسران برجسته است. شهرت وی در تفسیر، منجر به نقل روایات دروغین و متعارض از وی شده است. نمونه‌ای از این روایات، در زمینۀ صیام می‌باشد. این مقاله با به‌کارگیری روش کتابخانه‌ای، تجزیه و تحلیل داده‌ها، به حل تعارض روایات صیام، که بخشی مربوط به نسخ یا عدم نسخ آیۀ 184سورۀ بقره و بخش دیگر در خصوص افطار یا عدم افطار در سفر است، پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که روایات عدم نسخ آیۀ مذکور و روایات وجوب افطار در سفر، با توجه به معیارهایی همچون موافقت با سیاق، گفتار لغویان، ترجیح روایات اکثر بر اقل و غیره ترجیح دارد. در عین حال با توجه به مطابقت 80 درصدی روایات تفسیری ابن‌عباس با روایات ائمه (ع)، موضع‌گیری موافق عقیدتی- سیاسی وی در دفاع از ایشان و نیز تصریح خود ابن‌عباس به علم‌آموزی نزد حضرت علی (ع)، یک معیار مستقل، به عنوان یکی از مرجحات خارجی، در حل این تعارض ارائه می‌دهد که عبارت است از مطابقت روایات وی با روایات اهل بیت (ع).