جهانهای ممکن در اندیشه پلنتینگا و نسبت آن با مفهوم نفسالامر در فلسفه اسلامی

Abstract

اگرچه به نظر می‌رسد مفاهیم ضرورت و امکان (مفاهیم وجهی) مفاهیم جدایی‌ناپذیر مابعدالطبیعه هستند، فلاسفه‌ تجربه‌گرا به طور سنتی این مفاهیم را مورد نقد قرار داده‌اند. در قرن بیستم نیز چنین انتقاداتی توسط کوآین(Quine) در قالبی جدید صورت گرفته است. با وجود این، طرح مفهوم تکثر جهان‌های ممکن در معناشناسی منطق موجهات، زمینه‌ساز این باور شد که می‌توان بر چالش تجربه‌گرایی غلبه کرد. در تبیین سرشت جهان‌های ممکن، دو رویکرد متفاوت وجود دارد. گروهی از فلاسفه از رویکرد نام گرایی تقلیلی در بیان مفاهیم وجهی استفاده می‌کنند و سایر مفاهیم وجهی را به مفهوم جهان‌های ممکن تقلیل می‌دهند و در مقابل، برخی از فلاسفه معتقدند مفاهیم جهان‌های ممکن، ضرورت، امکان، ذاتی و عرضی اجزای یک شبکه هستند. در این مقاله ،پس از اشاره‌‌ای به رویکرد اول، انتقادی که پلنتینگا به عنوان نماینده‌ شاخص جریان دوم به رویکرد نام گرایی تقلیلی وارد کرده است و همچنین تبیین او از ماهیت جهان ممکن شرح داده می‌شود و نشان داده خواهد شد که مفهوم کلیدی در اندیشه‌ پلانتینگا وضعیت امور است و وی یک جهان ممکن را وضعیت اموری بیشینه می‌داند. این مسئله تبیین خواهد شد، که درک پلنتینگا از مفهوم جهان‌های ممکن، با مفهوم نفس‌الامر در نظر حکمای مسلمان قابل تطبیق است اگرچه تمایزات مشهودی نیز با آن دارد