عدول از تعادل زیبا‌شناختی در ترجمۀ‌ شهیدی از نهج‌البلاغه (بررسی موردی تشبیه و استعاره)

Abstract

انتقال آرایه‌های بیانی و تصویرپردازی‌های ادبی متن مبدأ یکی از چالش‌های ترجمه است که در ترجمة متون ادبی به‌ویژه متون مقدسی که در زمرة شاهکارهای ادبی قرار گرفته، به وضوح نمود می‌یابد. صنعت‌پردازی‌های ادبی از شاخصه‌های سبک‌ساز متن ادبی به‌شمار می‌روند که می‌بایست مانند پیام و فحوای متن در زبان مقصد انعکاس یابند و زمینة برقراری تعادل بیانی یا به‌عبارت‌دیگر تعادل زیباشناختی را بین متن مبدأ و مقصد فراهم آورند. با وجود آن‌که تغییر یا نادیده گرفتن الگوهای بیانی، گوشه‌ای از پیام صاحب اثر و ماهیت تأثیر ادبی متن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ولی تفاوت نقش گفتمانی و ارزش ارتباطی متن مبدأ و مقصد، مترجم را ناگزیر، برای برقراری تعادل زیباشناختی به تغییر و تعدیل رهنمون می‌سازد. البته همه تغییراتی که در ضمن ترجمه صورت می‌پذیرد، پذیرفتنی و در راستای تعادل زیباشناختی نیست بلکه گاهی مترجم با به‌کارگیری برخی از استراتژی‌های تغییر، درجة تفسیرپذیری متن مقصد را تغییر داده و از حالت تعادل خارج می‌سازد. بر این اساس در پژوهش حاضر، ترجمة سید جعفر شهیدی به‌دلیل توجه ویژة مترجم به انتقال سبک ادبی نهج‌البلاغه برگزیده شده و با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، گوشه‌ای از تغییراتی که در برگردان دو آرایة سبک‌ساز تشبیه و استعاره، به عدول از تعادل زیباشناختی انجامیده، به تصویر کشیده شده است. مهم‌ترین یافتة این پژوهش بیانگر آن است که شهیدی در برگردان آرایة تشبیه و استعاره، در مواردی از تغییراتی چون حذف، افزایش و نیز تبدیل و جایگزینی مؤلفه‌های تصویری بهره برده که مغایر با اصل تعادل زیباشناختی است و تصویرپردازی‌های ادبی متن مبدأ را به‌درستی منتقل نکرده است.