نقش آخرت‌گرایی در رابطة انسان و محیط‌زیست از دیدگاه نهج‌البلاغه

Abstract

نهج‌البلاغه بعد از قرآن کریم، بهترین منبع برای واکاوی مباحث اسلامی در همة زمینه‌ها است. رابطة انسان و محیط‌زیست یکی از این مباحث است. در اسلام بیش از هر دین و مکتبی به رفتار صحیح با محیط‌زیست سفارش شده است. با توجه به این‌که انسان در روز قیامت نسبت به تمام اعمال خویش مورد سؤال واقع می‌شود که چرا با وجود انذار‌ها، نهی‌ها، راهنمایی‌ها و تبیین رفتارهای صحیح و شناسایی رفتارهای ناپسند، حیوانات را آزار داده و نسبت به طبیعت کوتاهی کرده است، اهمیت آخرت‌گراییِ انسان در رابطه با محیط‌زیست روشن می‌گردد. آن‌چه در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و به کارگیری ابزار کتابخانه‌ای پیرامون آن سخن گفته شده، مجموعه‌ای از رفتارهایی است که مشخص کنندة حقوق متقابل انسان و محیط‌زیست می‌باشد و می‌توان از آن به راهبردهایی از نهج‌البلاغه در حیطة رفتار تعبیر کرد که در قالب فضایل و رذایل رفتاری صورت دقیقی از روابط انسان با محیط‌زیست را بر اساس نهج‌البلاغه ترسیم می‌کند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که احساس مسؤولیت نسبت به حیوانات، اهمیت دادن به تغذیة آنان و مراعات حالشان هنگام کار، خستگی، بیماری و پیری، پرهیز از اذیت و آزار و ترساندن آنان از مهم‌ترین موضوعات در رابطه با حیوانات است. همچنین حفظ درختان و اهتمام به کشاورزی، انتخاب آب مناسب و تنظیم آبیاری درختان، توجه به عوامل زیست محیطی در انتخاب محیط زندگی، نگاه به گل‌ها و سبزه‌زار، استفاده از پوشش مناسب فصلی نیز از مهم‌ترین موضوعات در رابطه با طبیعت است.