ابزارهای آفرینندۀ انسجام متنی در خطبۀ اول نهج‌البلاغه

Abstract

خطبۀ اول نهج ­البلاغه که با حمد خداوند باری‌تعالی آغاز می­ شود و با ذکر حج پایان می ­پذیرد علی­رغم تنوع موضوعات و محورهای مختلف آن از انسجامی قابل توجه برخوردار است. سخن از حمد و ستایش انسان به خاطر نعمت­هایش و سپس نحوۀ پدید آمدن آسمان ­ها و زمین و سخن از حضرت آدم و آفرینش او و سرانجام سخن از پیامبر عظیم­ الشأن اسلام و ذکر یکی از آداب و رسوم اسلام چون حج، گرچه در ظاهر گوناگون و پراکنده می ­باشد؛ اما به‌صورت خطی و مستقیم در پی هدفی مشخص تنظیم شده است. بررسی و شناخت ابزارهای آفرینندۀ انسجام و تحلیل این عوامل انسجام­ ساز براساس نظریۀ هلیدی و نظریۀ مکمّل رقیّه حسن هدف پژوهش پیش­رو است. از این رو پژوهش حاضر کوشیده عوامل انسجام ­ساز و هماهنگی میان این عوامل را با شیوه توصیفی تحلیلی در خطبۀ اول نهج ­البلاغه بررسی و تحلیل نماید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که امام علی(ع) در این خطبه توجه شایانی به ایجاد گره­ ها و حلقه ­های انسجام­ ساز نموده و خطبۀ او به ­رغم تنوع موضوعات از انسجام قابل ملاحظه ­ای برخوردار است.