نقش خداباوری در تهذیب اخلاق فردی از منظر نهج‌البلاغه

Abstract

موضوع «اخلاق» و تهذیب آن، ازجمله مسائل مهم و مورد توجه در کتاب شریف نهج‌البلاغه می‌باشد. از نگاه نهج‌البلاغه، اصلاح اخلاق، هم دارای مبانی و هم برخوردار از روش‌هایی است که با توجّه به اهمیّت موضوع، تلاش‌هایی را برای ارائۀ سیستمِ اخلاقیِ نهج‌البلاغه می‌طلبد. در حوزۀ‌ مبانی اصلاح اخلاق در نهج‌البلاغه، با توجّه به ارتباط پیوستۀ‌ دین و اخلاق، مسئلۀ معرفت توحیدی و خداباوری، از نقشی کلیدی و محوری برخوردار است؛ به‌خصوص با این رویکرد که مباحث توحیدی و اعتقادی، از ساحت انتزاعی بودن فاصله بگیرد و هرچه بیشتر به سمت‌و‌سوی کاربردی شدن در زندگی، حرکت کند. پژوهش حاضر به دنبال بررسی این نکتۀ مهم بوده است که خداباوری در مقام عمل و نه به‌ صورت انتزاعی، چه نقشی در اصلاح اخلاق و تهذیب آن دارد و چگونه می‌توان آن را در عمل پیاده کرده و موجبی برای اصلاح اخلاق و رفتار ساخت؛ لذا جهت نیل به این هدف، با روش اسنادی و تحلیلی به بررسی این موضوع در نهج‌البلاغه، پرداخته شده است. از جمله نتایج این پژوهش، نمایش نقش خداباوری به‌صورت عملی در کسب فضائلی همچون اخلاص، اطمینان قلبی(آرامش)، عدالت‌پیشگی، آزادگی، تواضع و نیز دفع رذائل مقابل آن مانند ریا، اضطراب‌خاطر، ظلم، ذلّت و تکبّر می‌باشد.