شبهه دنیاگریزی و یاد مرگ در نهج‌البلاغه و نقد آن با تکیه بر فضای صدور

Abstract

یکی از شبهات‏ محتوایی که بر کتاب شریف نهج‏البلاغه وارد شده، شبهه دنیاگریزی و یاد مرگ به‌صورت افراطی است. به عقیده عده‏ای، برخی از مطالبی که در نهج‏البلاغه‏ درباره مذمت دنیا، شیوه زندگی زاهدانه، ترک تعلق به دنیا و توجه به آخرت و همچنین مطالبی که درباره یادآوری مرگ به عنوان دروازه ورود به سرای جاوید در این کتاب آمده، سابقه‏ای ‏در صدر اسلام نداشته و تحت تأثیر رهبانیت مسیحی و یا جریان تصوف قرار دارند. این جستار درصدد است با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با بررسی شرایط اجتماعی و مقتضیات زمان صدور خطبه‌ها و نامه‌های مورد تشکیک و همچنین با توجه به جغرافیای کلام در هر مورد ضمن اثبات بی‌اساس بودن شبهه، این حقیقت را روشن نماید که نه تنها چنین نگاهی، افراط‌گرایانه نیست، بلکه القای آن از سوی امام جامعه مسلمین امری ضروری و به­جا شمرده می‌شود؛ زیرا گرایش‌هایی به دنیاطلبی و مادی‌گرایی در میان خواص و عوام جامعه آن روزگار دیده می‌شد.