نقد و تحلیل الهیات امید یورگن مولتمان

Abstract

مولتمان از نسل اول الهی‌دانان پس از جنگ بود که آثار شوم نومیدی را در جامعۀ مسیحی درک کرده بود، لذا همگام با اعضای «کلیسای معترف» برای احیای امید مسیحی اقدام کرد. او با بن‌مایۀ الهیات لیبرال و وجودی، ضمن اسطوره‌زدایی از اندوخته‌های تاریخ مسیحیت، احیای امید را محصول ظرفیت وجودی انسان و برگرفته از شناخت و تصمیم درونی او دانست. مولتمان با روشی دیالکتیکی فرجام‌شناسی را، که به عنوان پیوستی بی‌فروغ در پایان کتب مسیحی بود، در کنار صلیب و رستاخیز مسیح، به عنوان اصلی کاربردی در کانون الهیات مسیحی قرار داد. او با عبور از تئیسم و پان‌تئیسم، متأثر از روح کلی فلسفۀ بلوخ، خدای پانن‌تئیستی پاننبرگ را وام گرفت و با تفسیری نو و متمایز از دیدگاه لوتر، بارت و بولتمان در باب صلیب و رستاخیز مسیح، با رویکردی اجتماعی، خدا را همراه با وعدۀ موثقش، در میان رنج انسان‌ها و پیش رو و همراه آنها، فعال در سرنوشت انسان و جهان دانست. این نوشتار با رویکردی اسنادی، تحلیلی و انتقادی، با تأکید بر اولین کتاب مولتمان، <em>الهیات امید</em>، ضمن پاسخ به چرایی اهمیت کلیدی «امید» در الهیات مولتمان در مقایسه با بارت، بولتمان و بلوخ، الهیات امید او را تبیین و رابطه‌اش با رویکرد لیبرال و وجودی بولتمان و الهیات نوارتدوکس بارت و فلسفۀ امید بلوخ را مورد نقد و تحلیل قرار می‌دهد. مولتمان توانسته ضمن حفظ قداست و حریم خدای کتاب مقدس، او را همراه با همۀ جهان و پیش روی انسان‌های رنجور وارد زندگی روزمره کند و با احیای امید مسیحیِ آینده‌محور به جای ماندن در گذشته و حال، کلیدی همه‌فهم برای حل گره‌گاه‌های جامعه (مسیحی) ارائه دهد.