رابطۀ اخلاق و دین در اخلاق فضیلت با تکیه بر نظرات اخلاقی علامه طباطبایی

Abstract

اخلاق فضیلت، به عنوان شاخه‏ای از اخلاق هنجاری، بر رفتار فضیلت‏مندانه با دیدگاهی غایت‏اندیشانه و کمال‏طلبانه تأکید دارد که مبتنی بر سعادت‏محوری با توجه به خیر است. در این نظام اخلاقی، فعلیت‏یافتگی قوای طبیعی و نفسانی انسان مورد توجه است که خود به لحاظ معرفتی نیل به غایت طبیعی انسان و خیر و سعادت او را در بر دارد. در فضیلت‏گرایی، بر فاعل اخلاقی تأکید می‏شود که با رویکردی فضیلت‏مندانه به سوی خیر اخلاقی حرکت می‏کند. ولیکن باید دید آیا این فضیلتمندی اخلاقی، نسبتی با فضیلتمندی به معنای دینی دارد یا خیر. از این رو، در این مقاله سعی خواهد شد نسبت بین اخلاق فضیلت و دین را با توجه به آرای اخلاقی علامه طباطبایی بررسی کنیم. علامه معتقد است دین و اخلاق در مقام ثبوت و وجودشناختی از هم مستقل‏اند و اخلاق امری ذاتی و فطری در انسان است، لیکن به لحاظ اثباتی و معرفت شناختی، نظام اخلاقیِ مبتنی بر عقل به تنهایی قادر به ادراک حقیقت و نیل به سعادت حقیقی و کمال وجودی برای انسان نیست و دین، در مقام هدایتگر، دارای قوانینی است که اخلاق ناگزیر باید از آن‏ها تبعیت کند.