صفات فعل خداوند از دیدگاه علامه طباطبایی

Abstract

در آثار علامة طباطبایی، دست کم سه دیدگاه متفاوت دربارة نحوة اتّصاف ذات الهی به صفات فعل مشاهده می‌شود: عینیّت صفات فعل با ذات؛ زیادت صفات فعل بر ذات؛ و عدم اتّصاف ذات به صفات فعل، چه به نحو زیادت و چه به نحو عینیّت. حال پرسش این است که آیا او به سه دیدگاه متعارض در این باره باور داشته؛ یا این دیدگاه‌های سه‌گانه، متعارض نیستند و با یکدیگر جمع می‌شوند؟ به نظر می‌رسد این سه دیدگاه، بر مبنای اعتبارات متفاوت شکل گرفته‌اند و در طول یکدیگر قرار دارند. بنابراین با تفکیک اعتبارات می‌توان این سه دیدگاه را سازگار دانست: یعنی دیدگاه عینیّت بر پایة اعتبار حقیقة صفات فعل شکل می‌گیرد؛ دیدگاه زیادت بر اعتبار رقیقة صفات فعل و نگاه وحدت‌انگار به آن‌ها استوار است؛ و دیدگاه عدم اتّصاف نیز از نگاه کثرت‌انگار به فعل سرچشمه می‌گیرد.