انتخاب ابزارهای مقررات گذاری برای حفاظت محیط زیست

Abstract

یکی از چالش‌های حقوقی حفاظت از محیط زیست اتکای نهاد مقررات گذار بر اعمال رویکرد دستور و کنترل و ابزارهای اجباری مانند استانداردگذاری و جرم‌انگاری است. باآنکه این ابزارها مزیت‌هایی مانند ضمانت اجرای به نسبت بالایی دارند، اما ایرادهایی مانند افزایش هزینه‌های تبعیت از مقررات برای اشخاص را نیز دارند که ضرورت بازنگری در کاربست آنها و استفاده از ابزارهای جایگزین غیر‌اجباری مانند ابزارهای اقتصادی و مدیریت محیط زیستی را توجیه می‌کند. این مقاله با روشی توصیفی و تحلیلی ضمن دسته‌بندی ابزارهای مقررات گذاری محیط زیستی و بررسی نقاط قوت و ضعف آنها نشان می‌دهد حقوق محیط زیست ایران در تنظیم حفاظت محیط زیست به‌دلیل تلقی این امر به‌عنوان یک امر حاکمیتی، نقش چشمگیر دولت در تنظیم امور اجتماعی و ضعف بخش خصوصی، عمدتاً از ابزارهای اجباری استفاده می‌کند و توجه جدی به بهره‌گیری از ابزارهای غیر‌اجباری نداشته است. باآنکه به دلایلی مانند نا‌آشنا بودن با ابزارهای غیر‌اجباری، اقتصاد دولتی و تجاری نبودن فناوری‌ها کاربست این ابزارها در حفاظت محیط زیست دشوار به‌نظر می‌رسد‌، با‌این‌حال حقوق محیط زیست ایران قابلیت ایجاد بسترهای حقوقی لازم برای اتخاذ یک الگوی ترکیبی از هر دو ابزار را دارد.