فهرستنویسی نسخ خطی در کتابخانه ملی ایران: روندها و رویه‌ها

Abstract

هدف: در ایران، برای فهرستنویسی نسخ خطی دیدگاه‌ها و رویه‌های متعدد وجود داشته و دارد. براساس تفاوت‌های موجود، فهرستنویسی نسخ خطی در ایران به سه شیوه تقسیم شده است: 1) سنتی، 2) میانه، و 3) مدرن. پژوهش حاضر به بررسی فهرست‌های 22 جلدی کتابخانه ملی بر‌اساس این سه دوره پرداخته است. روش/رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر، به روش پیمایشی توصیفی اجرا شده است. دادهای پژوهش بر‌اساس سیاهه وارسی، متشکل از 23 معیار، از یک نمونه 150فهرستبرگه‌ای گردآوری شده است. یافته‌ها: 22 جلد فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی، با دارا بودن شیوه‌های فهرستنویسی میانه و مدرن، درسه رده قابل تقسیم است: مجلدات اول تا دوازدهم دارای شیوه میانه، مجلدات سیزدهم و چهاردهم دارای شیوه‌ای بینابین، و جلدهای پانزدهم تا بیست‌و‌دوم دارای شیوه فهرستنویسی مدرن. همچنین، بررسی حضور عناصر سیاهه وارسی در 22 جلد فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی توسط آزمون کروسکال والیس نشان داد که از نظر انعکاس عناصر فهرستنگاری نسخ خطی در فهرست، تفاوت معنی‌داری در شیوه کار فهرستنویسان وجود دارد. نتیجه‌گیری: فهرست‌های دارای شیوه مدرن بیشترین مطابقت را با عناصر سیاهه وارسی دارند. همچنین، با استفاده از مطالعه تطبیقی بین سه دسته فهرست‌های مورد بررسی، مشخص شد فهرست‌های اخیر، در زمینه تدوین، دارای روال یکدست و مشخص‌تری زمینه هستند و در بعد میزان اطلاعات ارائه شده در زمینه کتابشناسی و نسخه‌شناسی نیز تناسب و اعتدال بیشتری دارند.