بررسی و تحلیل سنگ نگاره‌های بروجرد، استان لرستان

Abstract

نقوش صخره‌ای از نظر انجام مطالعات تاریخ هنر، باستان‌شناسی و مطالعات انسان‌شناسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و از مشهودترین مدارک در نمایش مفاهیم باستان‌شناسی اجتماعی محسوب می‌گردند. این‌گونه نقوش از کهن‌ترین آثار تاریخی و هنری به‌جای مانده از بشر هستند که نمونه‌های متعددی از آن‌ها در نقاط مختلف پراکنده هستند. طی بررسی‌های باستان‌شناسی در شهرستان بروجرد در بهار و تابستان 1395 چندین مجموعه از سنگ‌نگاره‌ها (کنده‌نگاره و فنجان‌نما) در فواصل مختلف به شعاع کمتر از 20 کیلومتری از شهر بروجرد شناسایی شد که این سنگ‌نگاره‌ها عمدتاً در مناطق کوهپایه‌ای و کوهستانی واقع‌شده‌اند. سنگ‌نگاره‌ها دارای نقش‌مایه‌ها و موضوعات متعددی ازجمله: نقوش انسانی (کماندار، سواره و پیاده و غیره)، حیوانی (بزسانان، گوزن، سگ و غیره)، سنگ‌نبشته‌ها، نقوش هندسی، نمادین و فنجان‌نماها هستند. کلیه‌ی نقوش مورد مطالعه برروی صخره‌های جدا افتاده از هم در فضای باز و در اندازه‌های مختلف به‌صورت منفرد و موضوعی ایجاد شده‌اند. روش پژوهش در این مقاله به‌صورت میدانی و هم‌چنین مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از گزارش‌ها، کتب و مقالات منتشر شده در این زمینه بوده است؛ هم‌چنین در این مقاله سعی شده است به پرسش‌هایی از قبیل: شیوه و سبک ایجاد سنگ‌نگاره‌ها چگونه بوده است؟ سنگ‌نگاره‌های بروجرد در چه دوره‌ای ایجاد گردیده‌اند؟ نقوش سنگ‌نگاره‌های بروجرد با کدام مناطق قابل مقایسه هستند؟ پاسخ داده شود. با مطالعات انجام شده مشخص گردید عمده نقوش شناسایی شده در شهرستان بروجرد به‌روش کوبشی، کنده‌کاری و یا خراش بر سطح تخته‌سنگ‌ها ایجاد شده‌اند. نقوش این مجموعه به‌دلیل میزان هوازدگی و نوع ایجاد آن‌ها به‌نظر می‌رسد که مربوط به دوره‌های مختلفی باشند و هم‌چنین به‌دلیل وجود نداشتن مطالعات آزمایشگاهی در ایران نمی‌توان تاریخ‌گذاری مشخصی را برای آن‌ها درنظر گرفت. با توجه به بررسی‌های انجام گرفته می‌توان گفت که نقوش این مجموعه از نظر کمی و کیفی با نقوش صخره‌ای مناطق مختلف ایران به‌ویژه غرب ایران (ازندریان ملایر، ارگس ملایر، دره‌ی دیوین و دره‌ی دوستعلی همدان و مرکز ایران مانند: سنگ‌نگاره‌های تیمره و خمین) و حتی خارج از مرزهای کنونی ایران قابل بررسی و تحلیل هستند که نگارندگان در این نوشتار ابتدا سنگ‌نگاره‌های منطقه‌ی مورد مطالعه را معرفی می‌کنند و سپس به تحلیل آن‌ها می‌پردازند.