معرفی ضرابخانه‌های مسکوکات اسکندر در موزه فلک‌الافلاک خرم‌آباد، لرستان

Abstract

مسکوکات ازجمله مدارک ارزشمند جهت مطالعه‌ی ساختار اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دوره‌های تاریخی متفاوت به‌شمار می‌آیند. منابع تاریخی در مورد اسکندر تصویری مبهم از وی را در ذهن متصور می‌سازند؛ ولی بخش درخورتوجهی از مجموعه سکه‌های اسکندر به‌علت اطلاعاتی که دربر دارند، از منابع دست اول در پژوهش‌های باستان‌شناسی و تاریخی به‌شمار می‌آیند. درخصوص بازشناسی سکه‌های اسکندر مطالعاتی در خارج از ایران منتشر شده است، اما مطالعات سکه‌شناسی این مسکوکات در ایران هنوز دارای نواقص بسیاری می‌باشد. براین اساس در این پژوهش برای نخستین‌بار به معرفی ضرابخانه‌های مسکوکات اسکندر براساس مسکوکات یک‌درهمی وی در موزه فلک‌الافلاک لرستان پرداخته شده است. 23 سکه‌ی یک‌درهمی نقره‌ی «گونه‌ی اسکندر» در این مجموعه نگه‌داری می‌شوند. از این مجموعه، 20 سکه قابل شناسایی می‌باشند. سه سکه‌ی دیگر به‌دلیل فرسایش فراوان قابل شناسایی نبودند. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی با بررسی اسناد کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی به گردآوری داده‌ها پرداخته است. پرسشهای پژوهش عبارتنداز: 1- روند ضرب سکه در زمان اسکندر و جانشینانش چگونه و مسکوکات موجود در موزه فلک‌الافلاک متعلق به چه ضرابخانه‌هایی هستند؟ 2- علت ضرب شدن سکه‌های یک‌درهمی چه بوده و کدام ضرابخانه‌ها به ضرب این مسکوکات پرداختند؟ 3- چرا مسکوکات یک‌درهمی اسکندر در لرستان یافت شدند؟ بنابر بررسی سکه‌شناسی ازقبیل قرائت خطوط روی مسکوکات، بررسی اوزان، نشان‌ها‌ی روی مسکوکات و مقایسه‌ی آن‌ها با دیگر مجموعه‌ها می‌توان بیان کرد این مسکوکات در ضرابخانه‌های شهرهای لمپساکوس، ابیدوس، کالفون، مایلاسا، سارد و مگنسیا2 ضرب شده‌اند که همگی متعلق به آسیای‌صغیر هستند. این ضرابخانه‌ها از مهم‌ترین ضرابخانه‌های یک‌درهمی (نقره) اسکندر به‌شمار می‌رفتند که چند سال پس از تسلط وی بر آسیای‌صغیر به ضرب یک‌درهمی پرداختند. مسکوکات، بین سال‌های 323-297 ق.م. ضرب شده‌اند و مربوط به آخرین سال حیات اسکندر تا پیش از اتمام نبردهای جانشینانش می‌باشند. حضور این مسکوکات در لرستان ممکن است در ارتباط با حوادث سیاسی رخ داده‌ی آن زمان، ازجمله نبردهای پیاپی جانشینان اسکندر باشد. ازطرفی ممکن است مسکوکات از طریق داد وستد وارد لرستان شده‌اند.