شناخت، بازخوانی و مدل سازی بخشی از معماری هزاره ی سوم ق.م. ایران براساس نقش مایه های سنگ صابونی

Abstract

در هزاره‌ی سوم ق.م. با پدیده پیشرفته شهر و شهرنشینی در شرق باستان مواجه می‌گردیم. شهرها با بخش‌های اصلی فضاهای دیوانی، آیینی و صنعتی/ تجاری، به‌عنوان یکی از شاخصه‌های معماری این مرحله در حوزه‌های فرهنگی مختلف ایران نیز شناخته شده‌اند. مهم‌ترین بخش در خصوص شناخت، معرفی و بازخوانی معماری بزرگ و یادمانی این دوره در هزاره‌ی سوم ق.م. یافته‌های فضاهای آزاد شده در کاوش‌های باستان‌شناسی است. بخش دیگر می‌تواند براساس نقش‌مایه‌های ظروف سنگ‌صابونی که از کاوش‌های علمی و کنترل نشده به‌دست آمده‌اند، بازسازی و معرفی شوند. در این پژوهش، مهم‌ترین هدف از بررسی اشیای سنگ‌صابونی برمبنای نقوش حکاکی شده بر روی آن‌ها، شناخت و بازسازی فضاهای ارگ و معماری آیینی به‌عنوان شاخص‌های معماری بزرگ یادمانی این دوره‌ی زمانی است. پژوهش پیش‌ِرو با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به برخی پرسش‌هایی است که عبارتند از: چه نشانه‌های مفهومی معماری که در زبان‌شناسی شناخته شده‌اند، می‌توان بر روی ظروف سنگ‌صابونی یافت؛ چه نقش‌های حکاکی یا نقر شده، بر روی ظروف سنگ‌صابونی به‌عنوان نشانه‌های آیینی و عناصر معماری بزرگ قابل شناسایی هستند؛ این نقوش با معماری‌های به‌دست آمده از کاوش‌های این دوره تطابق دارند؟ بر این پایه، هدف این پژوهش بازسازی بخشی از معماری بزرگ ایران باستان براساس تطابق نقش‌مایه‌ها با معماری‌های بزرگ در هزاره‌ی سوم ق.م. است. این پژوهش نشان می‌دهد، که نقوش حکاکی شده بر روی ظروف سنگ‌صابونی می‌توانند دال‌بر نماد، نشانه‌ها و شاخص‌های معماری به مانند چهارچوب‌های در، عناصر پوشاننده، تیرکش و نشان‌های آیینی طبقه‌بندی گردند، همان‌گونه که مدل بازسازی شده از معماری بازخوانی شده، نگاه هنرمندانه‌ی آن زمان را درباره‌ی فضای معماری پیشرفته به‌خوبی نشان می‌دهد.