بررسی نمادهای اعتراف، تعمید و عشاء ربانی در کلیسای نسطوری بر اساس متون منتخب سغدی مسیحی مکشوفه در محوطه باستانی تورفان چین

Abstract

زبان سُغدی، زبان مردمان سرزمین سغد بوده است. مرکز سغد سمرقند و مهم‌ترین شهر آن‌ها، بخارا در جمهوری ازبکستان کنونی بوده است. زبان سغدی به‌عنوان یکی از زبان‌های ایرانی در آسیای مرکزی در بیان و بازتاب دستورات و سنت‌های دینی برخی ادیان پیش از اسلام کاربرد وسیعی داشته است. افزون‌بر این زبان سغدی، زبان اداری، تجاری و فرهنگی در نواحی دیگر، مانند واحه‌های تورفان در ترکستان شرقی بوده است. در فاصله‌ی سال‌های 1904 تا 1907 م. یک هیأت اعزامی آلمانی موفق به کشف مجموعه‌ متون سغدی در خرابه‌های صومعه‌ی مسیحیان نسطوری در بولاییق واقع در واحه‌ی تورفان در شمال چین شد، که این متون مشتمل‌بر نمادهای اعتراف، تعمید و عشاء ربانی در مسیحیت شرقی است. پرسش اصلی در این پژوهش این است که زبان سغدی چه نقشی در گسترش و نشر مسیحیت در شاهراه ابریشم داشته است و نمادهای مسیحیت غربی (کاتولیک) تا چه اندازه در مسیحیت شرقی (ارتدوکس) حفظ شده‌اند؟ و درنهایت، مسیحیت شرقی در مبانی و آموزه‌های مسیحیت نوآوری کرده است؟ فرضیه‌ی نوشتار حاضر این است که نمادها در مسیحیت شرقی تقریباً با نمادهای مسیحیت در کلیسای رُم یکسان است و دیدگاه کلیسای نسطوری درباره‌ی ماهیت وجودی عیسی با کلیسای کاتولیک رُم مطابقت ندارد. این پژوهش با روش تاریخی-تحلیلی براساس منابع، متون و مستندات کتابخانه‌ای انجام گرفته است و برآیند تحقیق نشانگر آن‌ست که آیین اعتراف در آغاز پیدایش مسیحیت به‌صورت گروهی برگزار می‌شد، اما در ادوار بعد، اعترافات به‌صورت شخصی و در خفا انجام گرفت. نماد تعمید در هر دو مسیحیت شرقی و غربی متحول شده است و عشاء ربانی یا آیین سپاسگزاری در تمامی فرقه‌های مسیحیت با نام‌های شام خداوند، شکستن نان، مجلس سپاسگزاری و شراکت در شب عید فصح یهودیان یا به سنت کتاب مقدس، شام آخر، برگزار می‌شود.