آنالیز پتروگرافی و XRF سفال های دوره ی باکونِ تل مش کریم شهرستان سمیرم

Abstract

مطالعات آزمایشگاهی برای تحلیل سفال‌های دوره‌ی پیش‌ازتاریخی ایران، موجب فهم دقیق‌تر ما نسبت به فرایند تولید و توزیع آن خواهد شد. در این بین، سفال دوره‌ی باکون مربوط به هزاره‌ی پنجم پیش‌ازمیلاد در گستره‌ی جغرافیایی جنوب زاگرس و استان فارس، پدیده‌ای مهم در درک گسترش فرهنگ این دوره در دره‌ی رود کُر در مرکز فارس و پراکنش آن تا سرحدات شمالی در شهرستان سمیرم است. این سفال‌ها که اغلب نخودی‌رنگ و منقوش هستند، به‌نظر می‌رسد که مهارت زیادی در ساخت آن‌ها به‌کار رفته است؛ لذا در این تحقیق، تلاش شده تا با انتخاب 10 قطعه از این سفال‌ها از محوطه‌ی کاوش شده تل مش‌کریم در سمیرم جهت انجام این آزمایش‌ها، تبیینی دقیق‌تر از فناوری سفالگری داشته باشیم. پرسش‌های اصلی مورد تحقیق، شامل بررسی چگونگی ترکیب و ساختار سفال‌ها، تفاوت‌ها و تشابهات آن‌ها، میزان درجه‌ی پخت در کوره و نیز آگاهی از وضعیت بومی یا وارداتی آن‌ها است. این آزمایش‌ها که شامل آنالیز XRF و پتروگرافی می‌شود، هر دو در پژوهشکده‌ی حفاظت و مرمت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی انجام گرفته که بر پایه‌ی آنالیز پتروگرافی و مطالعات زمین‌شناسی منطقه‌ی سمیرم، می‌توان نتیجه گرفت که سفال‌ها تولید داخلی و محلی بوده و مربوط به‌خود منطقه هستند. در این نمونه‌ها، بافت سیلتی (ریزبلور) و بافت پورفیری دیده می‌شود و این نتایج نشان می‌دهد که در تمام نمونه‌ها، به‌جز دو مورد 7 و 8، دمای پخت کوره بیش از 800 درجه‌ی سانتی‌گراد نبوده است. مطالعات زمین‌شناسی نشان می‌دهد ارتفاعات و رسوبات منطقه از سنگ آهک تشکیل‌شده که در سفال‌های مورد بررسی، کانی کلسیت به‌وفور مشاهده گردید. آنالیز XRF نیز وجود کانی کلسیت را تأیید نمود. در این آنالیز، کمترین میزان اکسیدکلسیم مربوط به نمونه‌های 8 و 9 است و بیشترین مقدار مربوط به نمونه‌های 10 و 11 است که با نتایج آزمایش پتروگرافی کاملاً همسان است.