شناسایی و معرفی مسیر باستانی بیشاپور-فیروزآباد (اردشیرخره) در دوره ی ساسانی و قرون اولیه ی اسلامی

Abstract

راه‌ها، مهم‌ترین نمود توسعه‌ی جوامع هستند که موجب سودمند ساختن انرژی با جهت دادن به حرکت می‌باشد. توسعه‌ی راه‌ها بازتابی از افزایش پویایی نقاط است که خود به مرور زمان به کنش متقابل وسیع‌تری منجر می‌گردد. با تأسیس سلسله‌ی ساسانی یکی از قدرتمندترین دولت‌های ایرانی، به منصه‌ی ظهور رسید. بازرگانی و تجارت از شریان‌های اصلی این سلسله بود. تمامی شهرهای فلات ایران در امر تولید و تجارت فعال بودند. دو شهر بیشاپور و اردشیرخره در ایالت فارس، در سده‌ی سوم م. و به فاصله‌ی ربع قرن از یکدیگر ساخته و پرداخته شده‌اند. وجود محور ارتباطی بین این دو شهر و مراکز دو کوره‌ی شاپور و اردشیر، امری است انکارناپذیر. با توجه به اهمیت راه‌ها، نگارندگان در سال 1385 به مطالعه‌ی محور‌های ارتباطی این دو شهر پرداختند. شناسایی حوزه‌ی عبور این خط‌سیر، پراکنش آثار تاریخی موجود، مسافات و منازل راه و شناخت اهمیت این خط‌سیر از ابعاد مختلف، از سؤالات پژوهش بود. این محور در سه بخش شامل محور بیشاپور-کازرون، کازرون-فراشبند و فراشبند-فیروزآباد، مطالعه گردید. ارتباط دو شهر بیشاپور و فیروزآباد از طریق دو محور اصلی ممکن بود. این حرکت در کوتاه‌ترین شکل خود دارای بیست‌وپنج فرسنگ مسافت و هفت منزل و در طولانی‌ترین حالت دارای سی فرسنگ مسافت و نُه منزل است. در راستای شناسایی این محور، هفت کاروانسرا، چهارده آتشکده، سه نقش‌برجسته، پنج کتیبه پهلوی ساسانی، بیست‌و‌شش آب‌انبار، تعدادی قبر یا مجموعه‌ی قبور، یک حوض‌سنگی، دو کانال آبرسانی صخره‌ای (آبدالان)، سه مسجد و امام‌زاده، چهل تل، بیست‌وسه قلعه، هشت محوطه، بخشی از جاده سنگ‌فرش، آثار جاده‌های سنگی باستانی، دو پل، سه ایستگاه ساده، دو آتشدان و چهار اثر با کاربرد نامعلوم، مطالعه شد. از دلایل اهمیت این مسیر را ارتباط با دریا، تأمین ارتباط مرکز دو کوره‌ی مهم در فارس و تأمین ارتباط مرکز سیاسی ساسانی در تیسفون با مرکز مذهبی آن‌ها در فارس، می‌توان برشمرد. این محور از اهمیت بالای تجاری، مذهبی، نظامی و سیاسی، در دوره‌ی مورد مطالعه برخوردار است.