شناساییِ الگوهایِ استقراریِ عصر مس و سنگِ شرق مازندران

Abstract

شرق مازندران که شامل چهار شهرستان: ساری، نکا، بهشهر و گلوگاه است؛ در جنوب و جنوب‌شرق دریاچه مازندران واقع گردیده که به سبب شرایط جغرافیایی و ظرفیّت‌های زیست محیطی مناسب و مطلوب زمینه‌ساز ایجاد استقرارهای انسانی در ادوار مختلف بوده است. نیک می‌دانیم شکل‌گیری نخستین استقرار‌های بشر در طول تاریخ تا به امروز به شدّت تحت تأثیر محیط زیست پیرامون بوده ‌است. به نوعی، این شرایط زیست محیطی است که سبب شناسایی و گزینش منطقه مشخصی برای استقرار در میان مردمان بوده و می‌باشد. شرق مازندران نیز از این موضوع مستثنی نیست؛ با وجود آن‌که در طی چند سال اخیر مطالعات پیش از تاریخ این ناحیه پیشرفت چشم‌گیری داشته، امّا فقدان تحقیقات علمی و روشمندِ دوره مس و سنگ بسیار محسوس است. تحقیق حاضر از نخستین تلاش‌های جدّی باستان‌شناسی برای بازشناسی این موضوع به‌شمار می‌رود. 27 استقرار مس و سنگ شرق مازندران که تاریخ نسبیِ آن‌ها به آغاز هزاره پنجم تا پایان هزاره چهارم ق.م. بر می‌گردد، در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. در این خصوص پس از تاریخ‌گذاری نسبی استقرارهای مس و سنگ که به روش گونه‌شناختی نمونه‌های سفالی صورت گرفت، موقعیّت جغرافیایی قرارگیری استقرارهای مذکور وارد نرم افزار Arc GIS شده و با فاکتورهای مختلف جغرافیای طبیعی و انسانی تجزیّه و تحلیل شده است. نتایج نشان از آن دارد که شکل‌گیری استقرارهای مس و سنگ این ناحیه به شدّت تحت تأثیر شرایط محیط زیستی ناحیه بوده است.