پژوهشی تحلیلی بر جلوههای آیات قرآنی بر آثار فلزکاری ایران در دوران صفوی و قاجار «با استناد به آثار فلزی موزه ملی ایران»

Abstract

هنر اسلامی در قالب و محتواهای متنوعی در هنر فلزکاری ایران دیده می‌شود. یکی از آن‌ها، کتیبه‌های قرآنی با خطوط متنوع: کوفی، ثلث، نسخ و ... است که زیبایی بصری هم‌راه با فضای روحانی و عرفانی‌اش حاوی پیام‌های ارزش‌مندی برای صاحب اثر و بازدیدکنندگان آن در اعصار مختلف است. نمونه‌های فلزی مورد مطالعه‌ی این پژوهش، مستندات گنجینه اسلامی موزه ملی ایران مزین به کتیبه‌های قرآنی است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی هم‌راه با بازدید از موزه ملی ایران و هدف پژوهش: تطبیق، تبیین و تفسیر مضامین کتیبه‌های قرآنی متناسب با کاربری آثار فلزی صفویه و قاجار است. سوال پژوهش آن است که کتیبه‌های قرآنی از نظر مضمون و محتوا چه ارتباطی با آثار فلزی دارند؟ پیش‌فرض نشان می‌دهد که مضمون و محتوای آیات قرآنی با کارکرد آثار فلزی متناسب است و از نتایج پژوهش استنباط می‌شود که آیات قرآنی کم‌تر بر آثار هنری (نسبت به دیگر کتیبه‌ها) دیده شده و علت آن می‌تواند مساله تقدس و ممنوعیتی باشد که در مورد هر گونه لمس آیات قرآن بدون وضو نهفته باشد؛ به‌خصوص در مورد آثاری که کاربرد فراوانی در زندگی روزمره مردم دارد بیشتر مصداق پیدا می‌کند و آثار فلزی از نظر گونه‌شناسی متنوع و شامل: جعبه قرآن، شمشیر، جام چهل‌کلید و ... است و هر کدام از گونه‌ها مزین به کتیبه‌های قرآنی هستند که با کاربری آن‌ها تناسب دارد و این بیان کننده آن می‌باشد، هنرمند با قرآن است چرا که با عشق و با نهایت تواضع توانسته است که آثار زیبایی به منصه ظهور برساند.