بازتاب نمودهای فرهنگی در نظام ساختاری و نقوش پوشاک مردان جامعه عشایری

Abstract

پوشاک با توجه به جنبه حفاظتی‌اش یکی از اساسی‌ترین نیاز‌های بشر محسوب می‌گردد، اما علی رغم این هدف مشترک در میان جوامع گوناگون راهکار‌های مشترک در شکل‌دهی به آن صورت نگرفته است و نمی‌توان دو جامعه‌ای را یافت که از این منظر نظام مشابهی را پیروی نمایند. در این میان پوشاک عشایری به‌عنوان نمونه‌ای از هنر قومی، دارای نظام ساختاری و نقوش منحصر به فردی است که پایداری خود را بعد از گذر سالیان متمادی حفظ نموده است و امکان مطالعه در لایه‌های پنهان آن را میسر می‌سازد. بنابراین شناسایی چگونگی بازتاب فرهنگ در نظام ساختاری، شکل و نقش پوشاک عشایری مساله اصلی تحقیق حاضر است. از این رو با هدف شناسایی رابطه بین اعتقادهای دینی- مذهبی با نظام ساختاری پوشاک و بازتاب مؤلفه‌های فرهنگی- تجسمی در قالب نقوش پوشاک، سوال اصلی مطرح شده این بود که فرهنگ چه نقشی در شکل‌دهی به ساختار، نقش و رنگ پوشاک عشایری دارد؟ در این تحقیق از روش انسان شناسی کارکردگرا با هدفی کاربردی و ماهیت توصیفی-تحلیلی استفاده شد و اطلاعات لازم از طریق منابع کتابخانه‌ای و روش میدانی با ابزار‌های اصلی فیش برداری و مشاهده مشارکتی کسب گردید. تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش بر حسب رویکرد کیفی اتخاذ شده مبتنی بر تحلیل یافته‌های متنی، تصویری و اسنادی است که تحلیل محتوای مربوط به سه بخش سرپوش، پاپوش و تن‌پوش مردان بختیاری به‌عنوان نمونه مورد مطالعه از زوایای رنگ، شکل و نقش مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج حاصله نشان داد که شکل‌گیری پوشاک مردان بختیاری ریشه در اعتقاد‌های مذهبی و اسطوره‌ای آنها دارد و در میان آنها نشانه‌هایی از آیین‌های مهرپرستی و و زرتشتی همچنان پابرجاست. در نهایت طراحی هماهنگ با شیوه زندگی عشایری، ارتباط نظام ساختاری پوشاک با عقاید مذهبی و جایگاه ماورایی آن از مهم‌ترین دلایل پایداری شکل و نقش پوشاک مردان بختیاری است.