بررسی نسخۀ مصورنامه خسروان و تأثیر آن در هنر دورۀ قاجار

Abstract

نامۀ خسروان، اثر جلال‌الدین میرزا ، فرزند فتحعلی‌شاه قاجار است که در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار تألیف شده است. نسخۀ خطی و مصور نامۀ خسروان با توجه به نحوۀ تفکر این دوره، دارای ویژگی‌هایی همچون نحوۀ نگارش به فارسی با حذف لغات و واژگان عربی و تصویرسازی از پادشاهان ایران باستان با توجه به داستان‌های شاهنامه است. این نسخه در چند دهه پس از تألیف از نمونه‌هایی است که سیاست‌های باستانگرایی در دورۀ قاجار را نشان می‌دهد. از این جهت، این مقاله ضمن بررسی نسخه و تصاویر آن، به بازتاب تصاویر آن، در هنرهای تصویری دورۀ قاجار پرداخته است. سؤالاتی که این مقاله در صدد پاسخ به آنهاست به این شرح است: ویژگی‌های نسخۀ خطی و مصور نامۀ خسروان چیست؟ تصاویر نسخۀ مذکور در کدام‌یک از هنرهای تصویری دوره قاجار بازتاب یافته است؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی_تحلیلی همراه با تفسیر داده‌ها (تصاویر) و تطبیق آنهاست. شیوۀ گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و میدانی، همچنین ابزار گردآوری داده‌ها شامل منابع اسنادی، تهیۀ برگۀ شناسه (فیش) و تصاویر گزینش‌شده است. نتایج نشان می‌دهد که نمونه‌های تصویری ساخته‌شده در نسخۀ مذکور به‌عنوان الگو به‌وفور در آثار هنری این دوره همچون تزیینات وابسته به معماری، نقاشی و حجّاری تأثیرگذار بوده است.