سنجش تناسبات رنگی در قالی ایرانی (مطالعۀ موردی: قالی صفوی)

Abstract

سنجش نحوۀ کاربرد رنگ در قالی می‌تواند دریچه‌ای در نگرش طراحان و نحوۀ اندیشیدن آن‌ها به رنگ در قالی بگشاید. در تحلیل قالی، گذشته از جنبۀ ‌کاربردی رنگ و نحوۀ کاربرد آن در بعد زیبایی‌شناختی قالی مورد توجه قرار می‌گیرد. هدف از این پژوهش این است که با درنظر داشتن تأثیر رنگ‌های نوری بر ادراک مخاطب از رنگ در قالی روشی برای سنجش تناسبات‌ رنگی ارائه شود. روش پژوهش تجربی(آزمایشی) است و پژوهش با درنظر داشتن خاصیت پراکندگی رنگ در قالی که درنتیجۀ پراکندگی طرح و حضور رنگ غالب در زمینه اتفاق می‌افتد؛ و همچنین با تکیه برنظریۀ رنگ آگدن نیکولاس رود و فرانس گریتسین انجام ‌شده است. پژوهش با مطرح‌کردن فرضیۀ ارتفاع رنگی در قالی ازطریق مطالعۀ موردی سه نمونه از قالی‌های دورۀ صفوی با استفاده از نرم‌افزار تحلیل رنگ ایمیج جی طی دو آزمونِ سنجشِ میزان زینه (فام) و اشباع رنگ و سنجشِ زینۀ تاریک و روشن به آنالیز رنگی پرداخته ‌است. مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که آیا اصول کاربرد رنگ در قالی از قانونی تبعیت می‌کند یا خیر، و این نکته را بیان می‌کند که رنگ‌ها در قالی به‌صورت لایه‌هایی درهم‌تنیده به کار رفته‌اند و تنها درصورت آنالیز قابل تشخیص‌اند و در قالی با ایجاد خطای دید عمل‌کرده و احساسی از بعد تداعی می‌کنند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین پدیده‌ها در رنگ‌آمیزیِ قالی پدیده‌ای موسوم به ارتفاع‌ رنگی است. این امر با استفاده از رنگ‌های دارای تضادِ اشباع به‌عنوان حاشیۀ طرح‌ها برای پدیدآوردنِ نوعی ژرفای مجازی در قالی از طریق افزایش فواصل رنگی جهت حذف تضاد هم‌زمانی به‌ دست می‌آید. استفاده از این ‌روش می‌تواند با راهنمایی طراحان در آزمودن رنگ‌های متناسب در طراحیِ قالی به غنای رنگ‌آمیزی قالی ایرانی بیفزاید.