بررسی موقعیت اجتماعی نقاشی‌ دیواری پس از انقلاب در ایران (با رویکرد جامعه‏شناسی پی‏یر بوردیو)

Abstract

مقالۀ حاضر به تحلیل نقاشی دیواری معاصر پس از انقلاب و سرمایه‏های نمادین، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر ‌آن می‏پردازد، که حاکی از تحولات سیاسی و اجتماعی و کنش‏ها و میدان‏های قدرت در حوزۀ نقاشی و میدان قدرت دولتی است. فرضیۀ اصلی مقاله این است که نقاشی دیواری در هر دوره‏ تحت نفوذ میدان‏های قدرت تولید‏ می‏شود. برای آزمون این فرضیه، آثار نقاشی‏ دیواریِ پس از انقلاب در شهر تهران در نظر گرفته‌ شده است. چگونگی فعالیت عاملان حاضر (هنرمندان نقاش)، جایگاه و مواضع این میدان هنری در موقعیت‏های اجتماعی‏، سیاسی و هنری زمانه‌شان، نوع سرمایه‏ها و منش‏های ایشان عمده پرسش‏های مطرح در این نوشتار است. روش تحقیق این مقاله با بهره‏گیری از روش‌شناسی جامعه‌شناختی پی‏یر بوردیو بوده و به تحلیل تکوین میدان نقاشی دیواری در فضای اجتماعی پس از انقلاب می‏پردازد. در نتیجۀ پژوهش حاضر درمی‏یابیم که سبک نقاشی دیواری در دورۀ مدنظر حاصل تمایز معنادار از نقاشی‏دیواری ایران قبل از انقلاب و براساس سرمایۀ فرهنگی برآمده از حاکمیت سیاسی وقت ایران بوده است. وابستگی نقاشی دیواری به میدان قدرت، در بحبوحۀ انقلاب و هم‌زمان با پیروزی آن، این هنر را به کانون اصلی قدرت که توده‌های مردمی و جریان‌های انقلابی بودند متصل می‌کرد و با آغاز دورۀ تثبیت انقلاب و سازمان‌دهی میدان قدرت این هنر تحت حمایت و تأیید آن به‌ کار گرفته شد.