قابلیت‌های هنر کمینه (مینیمال) در گرافیک محیطی شهری با تأکید بر نمونه‌های دیوارنگاره‌های شهری ایران

Abstract

در قرون نخستین بشر برای رسیدن به برخی اهداف، با توجه به امکانات محدود، آثاری بر روی دیوار غار خلق می‌کرد که جنبه‌‌های آیینی و جادویی داشتند. گذشت زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی، تغییر مواد، تنوع در سلیقه‌ها، ایده‌ها و غیره باعث شده است هنر در حیطه‌های مختلف کارکرد داشته باشد. از جمله گرایش‌های هنری که حیطۀ اجرایی گسترده‌‌ و چندوجهی در تعریف و اجرا دارد نقاشی‌دیواری است. در دنیای معاصر، دیوارنگاری در جایگاه یکی از مظاهر هنر شهری و مردمی جلوه‌گر شده است. هرچند کاربرد نقوش، رنگ‌ها و عناصر تزیینی برای زینت بخشیدن به معماری از دوران کهن متداول بوده است، با تغییر در ساختارهای شهری در دوران معاصر و ایجاد مفاهیم جدید شهرنشینی، هنر دیوارنگاری نیز دستخوش تغییراتی شده است. در عصر حاضر، برای خلق اثر دیواری تنها به اجرا بر روی دیواری عمودی با ابزاری چون قلم‌مو و رنگ اکتفا نمی‌شود، بلکه شاهد ارائۀ آثارِ متفاوتی هستیم که گاه با آثاری از گرایش‌های مختلف هنر جدید مانند هنر کمینه رقابت می‌کنند و از ویژگی‌های این هنرها در خلق آثار دیواری بدیع و نو بهره گرفته‌اند. پژوهش حاضر تلاشی است در جهت بیان ظرفیت‌ها و قابلیت‌های دیوارنگاری‌ معاصر و گرافیک محیطی ایران و می‌تواند جهت آرام‌سازی فضای شهری، که شالودۀ اصلی آن‌ است، اهداف تزیینی و اصول ساختاری هنر کمینه (مینی‌مال) مورد توجه قرار گیرد. هدف این مقاله بررسی دیوارنگاری با نظر به هنر کمینه (مینی‌مالیسم) است و همچنین شناخت و چگونگی بهره‌گیری از‌ توانایی‌های این هنر برای پویا‌کردن آثار دیواری و محیطی در سطح شهر. پژوهش کاربردی حاضر به‌روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی صورت گرفته و گردآوردی اطلاعات آن به‌شکل کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده است. در این راستا، ابتدا هنر کمینه و دیوارنگاری معرفی می‌شود و سپس به بررسی وجوه اشتراک و افتراق این هنر با دیوارنگاری پرداخته می‌شود. سپس چگونگی بهره‌گیری از ویژگی‌های هنر کمینه در دیوارنگاری‌ معاصر و گرافیک محیطی ایران برای خلق آثار جدید بررسی شده و پیشنهادهایی برای استفادۀ مفید از هنر کمینه در فضاهای شهریِ ایران ارائه می‌شود.