تطبیق نماد و نشانه‌های دفاع مقدس در هنرهای تجسمی و معماری دفاع مقدس

Abstract

هنرهای تجسمی و معماری دو ابزار بیانی مهم انقلاب‌اسلامی و دفاع‌مقدس‌اند. هنرهای تجسمی از ابتدا به عنوان رسانه انقلاب استفاده شدند. بااین‌حال معماری عمدتاً پس از پایان دفاع‌مقدس به شکل موزه و یادمان پدید آمد. گمان می‌رود که این دو هنر با توجه به ریشه‌های محتوایی مشترک از عناصر بیانی مشترک نیز بهره ببرند. این تحقیق می‌کوشد با بررسی عناصر تصویری دو حوزه معماری و هنرهای تجسمی به این پرسش پاسخ دهد که چگونه می‌توان ادبیات و نحوه بیانی مشترک بین هنرهای متاثر از فرهنگ انقلاب و دفاع مقدس به دست آورد، و عناصر مشترک و دستور زبان همپیوند بین هنرهای وابسته به مفهوم دفاع‌مقدس کدام است. نوع تحقیق، مطالعه تطبیقی بین‌رشته‌ای و روش پژوهش تحلیلی-تفسیری است. برای تحلیل محتوایی از روش شکل‌شناسی و شمایل‌نگاشتی اروین پانوفسکی استفاده شده است. از این‌رو پس از بررسی 26 نمونه از هنرهای تجسمی و 15 نمونه از یادمان‌ها و موزه‌های دفاع‌مقدس، تلاش می‌شود تا رابطه محتوایی و بیانی این دو هنر تحلیل گردد. برای بررسی عناصر به‌کاررفته در هنرهای تجسمی مربوط به دفاع‌مقدس، توصیف پیشاشمایل‌نگارانه، تحلیل شمایل‌نگارانه و تفسیر شمایل‌شناسانه هر یک از آثار با توجه به نظریه پانوفسکی تحلیل و ضمن بررسی عناصر به‌کاررفته در معماری دفاع‌مقدس، مورد مقایسه قرار می‌گیرند. پس از مقایسه عناصر هنرهای تجسمی و معماری، نتایج نشان می‌دهد که علی‌رغم عدم وجود همپوشانی بین نمادها در این دو حوزه، دارای همسویی در نمادپردازی نیز هستند. به عبارتی‌، هنرهای تجسمی و معماری دارای اشتراکات زیادی در حوزه دفاع‌مقدس نظیر عناصر انسانی، حیوانی، گیاهی، خطی-هندسی، معماری و بیجان می‌باشند که به جنبه یادآوری و بیادسپاری نمادها در حافظه جمعی مردم تأکید دارد.