مطالعۀ ویژگی‌های تزیینی آثار گچ‌بری هنرمندان کرمانی در دورۀ ایلخانی تا ابتدای دورۀ تیموری

Abstract

در دورۀ ایلخانی (حدود 633 ه. ق. تا 756 ه. ق.) با ورود ایرانیان به دستگاه حکومتی، حمایت از هنر و هنرمندان رونق گرفت و هنرهای مختلف از جمله گچ‌بری به رشد و شکوفایی چشمگیری دست یافت. در این دوره، شاهد محراب‌ها و کتیبه‌های گچ بری زیبا و پرکاری هستیم که از سوی حاکمان و والیان جهت مساجد، امامزاده‌ها و مقابر بزرگان سفارش داده می‌شدند و توسط هنرمندان بنامی از خاندان‌های مختلف ساخته می‌شدند. در این میان هنرمندان کرمانی نیز در خلق آثار گچ‌بری ارزشمندی نظیر محراب در دورۀ ایلخانی تا ابتدای دورۀ تیموری نقش عمده‌ای ایفا کردند و به یکی از سرآمدترین خاندان‌های هنرمند در این زمینه تبدیل شدند. هدف پژوهش حاضر در گام نخست شناسایی هنرمندان کرمانی گچ‌بر و معرفی آثار رقم‌دار و یا منسوب به این هنرمندان است و همچنین پراکندگی و مطالعۀ ویژگی‌های بصری آثار آن‌هاست. با مطالعات صورت گرفته مشخص شد که آثار هنرمندان کرمانی شماری ویژگی‌های ساختاری و تزیینی خاص دارند که آن‌ها را از سایر هنرمندان هم‌عصرشان متمایز می‌کند از جمله: مزین شدن لچکی‌های تمامی محراب‌ها و برخی لوح‌های گچی آن‌ها با فرمی گرد، مماس بودن این فرم گرد با دیوارۀ محیطی لچکی، استفاده از گل‌های ختایی که دارای تزییناتی مشترک هستند، قرار دادن جایگاهی ثابت برای ثبت کتیبه‌های حاوی نام هنرمند سازنده و تاریخ ساخت محراب. روش یافته‌اندوزی مطالعات کتابخانه‌ای و سپس مطالعات میدانی و برداشت آثار و رویکرد پژوهش تاریخی- تطبیقی است.