اولویت‌بندی عوامل مورفومتری موثر بر تشکیل مخروط‌افکنه ‌با استفاده از روش رگرسیون چندمتغیره (مطالعه موردی: دامنه‌ی جنوبی البرز؛ استان سمنان)

Abstract

بین حوزه­های آبخیز و مخروط­افکنه­ها به عنوان مهم­ترین اشکال ناهمواری­های مناطق خشک و نیمه­خشک، روابطی وجود دارد که استفاده از آن­ها هم ابعاد مخروط­افکنه­ها را مشخص می­کند و هم تاثیر عوامل مختلف در شکل­گیری مخروط­افکنه­ها را به صورت کمّی نشان می­دهد. در تحقیق حاضر جهت یافتن مناسب­ترین مدل در دامنه­ی جنوبی البرز در استان سمنان از ویژگی­های مورفومتری حوزه­ها استفاده شده است. برای این منظور، محدوده­ی 44 حوزه آبخیز و مخروط­افکنه­های وابسته به آن­ها با استفاده از نقشه­های توپوگرافی رقومی منطقه تعیین شد؛ همچنین محیط نرم­افزاریGoogel Earth برای دقت بیشتر مورد استفاده قرار گرفت. در مرحله­ی بعد، خصوصیات یازده­گانه فیزیوگرافی حوزه­های آبخیز، شامل­: مساحت، محیط، میانگین ارتفاع، اختلاف ارتفاع، شیب حوزه، طول حوزه، طول کل آبراهه ها، طول آبراهه اصلی، ضریب شکل­حوضه، شیب آبراهه اصلی و تراکم­زهکشی به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) حاصل شد. سپس ارتباط بین ابعاد مخروط­افکنه­ها به عنوان متغیر وابسته، با کمّیت­های مورفولوژی حوزه­ها به عنوان متغیرهای مستقل، به کمک نرم افزار SPSS و روش رگرسیون چند متغیره مورد بررسی آماری قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که از میان عوامل مستقل، به ترتیب متغیرهای مساحت، محیط، طول حوضه، طول کل آبراهه، طول آبراهه اصلی و تراکم زهکشی حوزه­های آبخیز بیش­ترین تأثیر را در گسترش ابعاد مخروط­افکنه­ها داشتند و توانستند به مدل رگرسیونی راه یابند.