تحلیل جریان های گرانشی رسوبی با نگرشی ویژه بر توربیدایت ها

Abstract

جریان­های گرانشی رسوبی بر اساس ترکیب پنج شاخص غلظت رسوبات، مکانیسم تامین رسوبات، حالت جریان (خطی یا آشفته)، نوع جریان و تغییر شکل آن طبقه­بندی می­شوند. این نوع جریان­ها از سیال­های نیوتونی (نظیر جریان توربیدایتی) و یا از سیال­های غیر نیوتونی (نظیر جریان خرده­دار) تشکیل شده است. با این وجود، شناسایی نوع و تغییر شکل جریان توسط بررسی نهشته­های آن­ها به راحتی امکان­پذیر نیست. اگرچه با قطعیت برخی سنگ­ها جز توربیدایت­ها و برخی دیگر جز دبریت­ها (نهشته­های خرده­دار) طبقه­بندی می­شوند، حالت حد واسطی از این نوع سنگ­ها تحت عنوان دنسیت­ها (نهشته­های جریان متراکم) نیز وجود دارد. دنسیت­ها ویژگی­های دوگانه توربیدایت­ها و دبریت­ها را از خود نشان می­دهند. دنسیت­ها دارای حالت ترکیبی سیال­های نیوتونی و غیرنیوتونی هستند. واژه گراویت برای تمام نهشته­های گرانشی رسوبی بدون در نظر گرفتن محیط رسوبی­شان به کار برده می­شود. امروزه، جریان­های توربیدایتی برای جریان­های گرانشی رسوبی نیوتونی به کار گرفته می­شود. این نوع جریان­های نیوتونی برخلاف سایر جریان­ها به علت سقوط و رسوب متفاوت ذرات از بخش تحتانی تا بخش فوقانی رسوبات دارای دانه­بندی تدریجی می­باشند (نظیر توالی بوما). سیستم­های توربیدایتی بر مبنای اندازه ذرات (غنی از گل، غنی از گل/ماسه، غنی از ماسه و غنی از گراول)، ترکیب رسوب (توربیدایت آهکی و توربیدایت آواری) و سیستم تغذیه­کننده (مخروط زیر­دریایی با منشا نقطه­ای، رمپ با منشا چند­گانه و پیشانی شیب با منشا خطی) طبقه­بندی می­شوند. سیستم­های توربیدایتی غنی از گل دانه­ریز عمدتا در حوضه­های با ورودی رودخانه­ای بزرگ ایجاد می­شوند. می­توان از نهشته­های توربیدایتی آهکی در ایران از سازند­های پابده و سروک (حوضه زاگرس) و توربیدایت­های آواری از بخش آواری سازند امیران و نهشته­های آواری میوسن نام برد.