کاربرد یافته‌های سنگ‌شناسی و داده‌های زمین‌شیمیایی در بررسی زمین‌شناسی زیست‌محیطی مناطق افیولیتی: بررسی موردی در شمال نایین و عشین (استان اصفهان)

Abstract

بررسی یافته‌های سنگ‌شناسی و داده‌های زمین‌شیمبایی سنگ‌های مافیک و الترامافیک و واحدهای سنگ‌شناسی مرتبط با آن­ها در افیولیت‌ها، مقدمه‌ای برای بررسی‌های زمین‌شناسی زیست‌محیطی، کشاورزی و منابع طبیعی است. با توجه به قرارگیری مناطق شهری و روستایی نایین تا عشین در نزدیکی مناطق افیولیتی (شمال‌غرب خرده قاره مرکز – شرق ایران)، بررسی زمین‌شیمی واحدهای مافیک و الترامافیک این افیولیت‌ها از دیدگاه زمین‌شناسی زیست‌محیطی اهمیت بالایی دارد. برای این منظور، داده‌های زمین‌شیمیایی موجود برای سنگ‌های بازیک (گدازه‌های بالشی و دایک‌های دیابازی)، متابازیک (آمفیبولیت‌ها)، پریدوتیت‌ها ی دگرگون و دگرسان‌شدة این دو افیولیت از دیدگاه فاکتورهای زیست‌محیطی بررسی شدند. برای نمونه، در پریدوتیت‌ها که از فراوان‌ترین گروه‌های سنگی این افیولیت‌ها به‌شمار می‌روند، مقدار غنی‌شدگی (Ef) برای عنصر نیکل غنی‌شدگی بسیار بسیار بالا، برای کروم غنی‌شدگی بسیار بالا و برای کبالت غنی‌شدگی بالا را نشان می‌دهد. هم­چنین، مقدار شاخص تجمع زمین (Igeo) برای عنصرهای کروم (4 Igeo ~ ) و نیکل (5Igeo > ) در پریدوتیت‌ها به شدت بسیار بالاست. ازاین‌رو، مقدار بالای فاکتورهای Ef و Igeo فلزهای سنگین بررسی‌شده (مانند: کروم، نیکل، کبالت، آرسنیک و وانادیم) و کانی‌های آزبستوزی (مانند هورنبلند، ترمولیت، تالک و کریزوتیل) در سنگ‌های مافیک و الترامافیک افیولیت‌ها می‌توانند از آلاینده‌های خطرناک زیست‌محیطی در این افیولیت‌ها به‌شمار بروند. بنابراین، بررسی میزان ورود این عنصرهای به آب‌های زیرزمینی و زنجیره غذایی ساکنان روستاها و شهرهای دامنه مناطق افیولیتی می‌تواند موضوع بررسی‌های زیست‌محیطی در این مناطق باشد.