نظریه گذار تمدنی به مثابه راهبردی برای تحقق تمدن نوین اسلامی با تاکید بر بیداری اسلامی

Abstract

تمدن محصول باورها، نگرش­ها، احساسات و رفتارهای­انسان و ترکیبی از عوامل سخت افزاری و نرم افزاری است، مطابق رویکردتحلیل لایه­ای علت­ها آشکارترین وجوه تمدن رفتارها و نمادهایی هستند که توسط نهادها و ساختارهای برآمده از جهانبینی­ها و یا جهان­نگری­ها پشتیبانی می­شوند، علاوه براین در لایه­های زیرین تمدن استعاره­ها و اسطوره­ها مقوم کنش­ها و کنشگران حوزه تمدن با چارچوب­های شناختی- هنجاری متعهد به نگه­داری تمدن قرار دارند که مقوم نگرش­ها و رفتارهای تمدن­ساز است. مولفه­های سخت­افزاری ناظر بر شکل­گیری و تکامل هویت مادی و کالبدی تمدن"وجوه آشکار" هستند درحالی که مولفه­های نرم افزاری ناظر برهویت معنوی و درونی و زیر ساخت فکری تمدن است. تمدن نوین اسلامی به عنوان نوع خاصی از تمدن­گرایی علیرغم وجوه اشتراک در عناصر مادی با سایر تمدن­ها درمولفه­های نرم افزاری ومعنوی تفاوت آشکاری با سایر تمدن­ها دارد و دارای ویژگی­های اختصاصی و منحصربه­فرد است. بنابراین تحقق آن مستلزم گذارتمدنی(گذر از تمدن مختلط، متناقض کنونی) و تمرکز بر مولفه­های تمدن­ساز در قواره جهان­بینی و جهان­نگری اسلامی و مسلمانی است. این مقاله با هدف تبیین ابعاد و مولفه­های تمدنساز در افق تمدن نوین اسلامی با تاکید بر مراحل پنجگانه تمدن سازی در دیدگاه­های مقام معظم رهبری و با روش ترکیبی؛ تحلیل گفتمان و تحلیل لایه­ای علت­ها( CLA )انجام شده است. نتایج این بررسی نشان داد تمدن­های کنونی اسیر نگاه تک بعدی و سطحی به انسان و جهان هستند لذا گذر از وضعیت کنونی مستلزم نگاه تمدنی به جهان و توجه به دوگانه­های مختلف وجود انسان و تعادل در زیست مادی و معنوی است. در این مقاله مولفه­ های تمدن ساز در قالب"نظریه گذار تمدنی" در سه سطح 1.لایه­های آشکار،2.لایه­های کمتر آشکار و 3.لایه­های پنهان تمدن، تحلیل و بررسی شده است. منابع و ذخائر طبیعی و خدادادی، موقعیت ژئواستراتژیک، سرزمین، جمعیت و منابع انسانی، علم و تکنولوژی، توسعه زیرساخت­ها، فضا و ارتباطات به عوامل و مولفه­های مادی و سخت افزاری تمدن­ساز در افق تمدن نوین اسلامی شاملتبیین شده است. همچنین در بُعد عوامل و مولفه معنوی مولفه­های نرم افزاری تمدن­ساز شامل: ارتباط با خالق و منشاء هستی( دینداری، توکل و توسل، معنویت گرایی، تعالیم الهی و هدایت ائمه اطهار(ع)، فلسفه انتظار و کمال جویی)، ارتباط اجتماعی با همنوعان( اخلاق گرایی، معرفت گرایی، عدالت خواهی، سرمایه اجتماعی)، سیستم­ها و نظامات ( نظام اداری و حکومت، نظام آموزشی و نوآوری، نظام حقوقی، قانون، قضایی، نظم و امنیت) در ساخت و افق تمدن نوین اسلامی تبیین شده است. محقق درجمع­بندی بر این باور است بر اساس دیدگاه مقام معظم رهبری ترکیب موزون و انباشتگی درونی لایه­های تمدن با راهبرد بیداری اسلامی- ایرانی با عنوان( ترکیب حُب­ولا وحُب­وَلا) امکان تحقق تمدن نوین اسلامی در قواره ایرانی را فراهم می­نماید.