توسعه مدل بومی سنجش رقابت پذیری گردشگری مقاصد گردشگری ایران

Abstract

از ابتدای ورود مباحث مربوط به سنجش رقابت‌پذیری به موضوع گردشگری زمان زیادی می‌گذرد. از زمانی که پورتر در سال 1990 میلادی نخستین مدل را ارائه داد، تاکنون مدل‌های متعددی برای مقاصد مختلف توسعه داده شده است؛ ولی هنوز مدل بومی‌سازی‌شده برای سنجش این شاخص در بین مقاصد گردشگری ایران با توجه به متغیرهای خاص کشور ایران طراحی نشده است. به این منظور، در پژوهش حاضر برای استخراج متغیرهای مدل بومی مدنظر در مرحلة نخست از روش کتابخانه‌ای با بررسی مدل‌های معتبر موجود در ادبیات موضوع و انتخاب متغیرهای متناسب با مقاصد گردشگری ایران استفاده شد؛ سپس برای تکمیل متغیرها از مصاحبه‌های کیفی با خبرگان صنعت گردشگری، مدیران بخش دولتی و فعالان بخش خصوصی تا مرحلة اشباع نظری استفاده شده است. به منظور جانمایی متغیرها در شاخص‌های مربوطه، روش تحلیل عاملی تأییدی به کار بسته شد. برای سنجش متغیرهای کمّی متناظر با هر مقصد از منابع کتابخانه‌ای و آمارهای رسمی و برای سنجش متغیرهای کیفی هر مقصد از پرسشنامه استفاده شده است. اوزان شاخص‌ها به روش مقایسة زوجی به کمک خبرگان و شاخص‌ها به کمک روش به‌کاررفته مدل مجمع جهانی اقتصاد بی‌وزن‌سازی شده است. نتایج پژوهش در قالب یک مدل مشتمل بر 9 شاخص شامل امنیت، زیرساخت‌ها، خدمات مقصد و امکانات اقامتی، رقابت‌پذیری قیمتی و جوّ مقصد، عوامل انسانی، محیط مقصد، جذابیت‌های تفریحی و واقعه‌ای، مدیریت مقصد و در نهایت اطلاع‌رسانی و برنامه‌ریزی ارائه شده است. همچنین 64 متغیر در زیرمجموعة این شاخص‌ها قرار گرفته است.