شناسایی آسیب های تر بیت شهروندی در برنامه درسی پنهان: نظام آموزش متوسطه نظری از دیدگاه معلمان زن شهر تهران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن

Abstract

یکی از مباحث مهم در حیطة مطالعات اجتماعی، مفهوم شهروندی است. این مفهوم در صدد اشاعة اصول اساسی دموکراسی در بین افراد جامعه است. از این منظر، مسائل تربیت شهروندی از اهمیت خاصی برخوردار است، به طوری که اغلب این مسائل نقش حیاتی را در فرایند تشکیل یک ملت و تحکیم پایه های دموکراسی بازی می کند و سبب می شوند بین نظام مدرسه و محیط اجتماعی – سیاسی کنش متقابل بوجود آید. نظام آموزش متوسطه از ابتدای قرن بیستم توجه خاصی به مفهوم شهروندی داشته است، چنان چه که از مهم ترین اهداف نظام تعلیم و تربیت، پرورش شهروندانی آگاه به حقوق و وظایف خود و همچنین متعهد در قبال جامعه باشد. بدون تردید مدارس در این عرصه نقش مهمی را دارا هستند و برنامه های درسی به گونه ای باید طراحی شوند که از یک سو دانش آموزان را درجهت رسیدن به چنین هدفی یاری دهند و از سوی دیگرعواملی را که مانع رسیدن به چنین هدفی می گردند شناسایی کرده و در جهت رفع آن ها بکوشند، چراکه برنامه های درسی (برنامه درسی پنهان) مدارس می توانند با ایجاد موانع برسر راه تربیت شهروندی حامل خطراتی باشند. مقاله حاضر از طریق بررسی ها و مطالعات میدانی در تلاش است تا ضمن شناسایی این آسیب ها، راهکارهایی را برای بهبود آن ها پیشنهاد نماید. در این راستا از طیف وسیعی از مطالعات انجام شده در حیطه شهروندی و تربیت شهروندی مدد گرفته شده است. این مطالعات برای جامعه ایرانی بومی سازی شده است و سرانجام آسیب های خطرآفرین در قلمرو برنامه های درسی مدارس (برنامه درسی پنهان) برای تربیت شهروندی شناسایی نموده که عبارت اند از جو اجتماعی با میانگین 3/27 و انحراف استاندارد 0/65، ساختار سازمانی با میانگین 3/47 و انحراف استاندارد 0/77، تعامل میان معلم و دانش آموز با میانگین3/57 و انحراف استاندارد 0/68. مقیاس میانگین ها با طیف سه درجه ای آسیب قوی، آسیب متوسط و آسیب ضعیف بیانگرآن است که سطح آسیب زایی مؤلفه جو اجتماعی در سطح قوی و سطح آسیب زایی دو مؤلفه دیگر در سطح متوسط می باشد. در پایان این نوشتار راهکارهایی برای مقابله و بهبود وضعیت تربیت شهروندی ارائه می دهد.