پژوهش‌های عقلی نوین
مرور بر اساس
مجموعه‌های این پایگاه
ارسال های اخیر
-
مفاد شرطی منفصله سالبه عنادی.
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2025-02-19)یکی از مباحث مورد اختلاف در منطق سنتی تعیین دقیق مفاد سلب انفصال در قضایای شرطی است. برداشت های متفاوت از مفاد شرطی منفصله سالبه موجب شده است منطق‌دانان در بحث تلازم شرطیات و نیز استدلال های مرکب از شرطی منفصله دچار اختلاف ...
-
واکاوی همکنش قصد متکلم با ناخودآگاه و سایه‌های معنایی در تفاسیر ارزش افزایانه قصدگرا از متون
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2025-02-19)امروزه توجه به مقصود ماتن مهمترین هدف است؛ اما از دخالت ناخودآگاه در سایه‌های معنایی و فرایند خوانش متن نمیتوان، غفلت ورزید. مقاله حاضر که به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام‌گرفته است میکوشد به بررسی نقش پرکاربردترین قسم ازانواع ...
-
بررسی تاریخی- تحلیلی رهیافت ابن سینا و کانت درباب ماهیت دین
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2025-02-19)در یک فلسفة عقلی وابسته به سنّت کلاسیک ـ مانند فلسفة ابن‌سینا که موضوع فلسفه را موجود از آن جهت که موجود است می‌داند و مسائل فلسفه را عوارض ذاتی این موضوع معرفی می‌کند ـ اولین پرسش این است که هر مسئلة فلسفی جدید باید از ...
-
قاعده لطف و فیض در اسلام و مسیحیت از نگاه دو فیلسوف مدرسی
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2025-02-19)در میان آموزه های پرمعنا و اثرگذار اسلامی و مسیحی، واژه لطف (فیض) از جایگاه والایی برخورداراست. خواجه نصیرالدین طوسی و توماس آکوئیناس نمایندگان دو دین ابراهیمی (اسلام و مسیحیت) که از قضا هم‌عصر بوده‌اند در دوره اسکولاستیک ...
-
تحلیل و ارزیابی دو مدل روایی در عصر نوین الهیات مسیحی
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2025-02-19)دنیای فرامدرن، دنیای گذار از روایت‌های کلان است؛ دنیایی که درآن فراروایت‌ها و روایت‌های خرد جای روایت‌های کلان را گرفته‌اند. الهیات مسیحی نیز متأثر از این تغییر و گذار در عصر جدید بوده است. تلاش‌های فلسفی و الهیاتی در دنیای ...
-
چگونگی ظهور کثرت اسمائی و صفاتی از ذات واحد الهی در عرفان نظری
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2025-02-19)چکیدهدر مدل باطنی و اندیشه وحدت‌گرایانه عرفانی، اسماء و صفات الهی از جایگاه بی بدیلی در عالم هستی برخوردارند؛ بهگونه ای که شاید بتوان محور اصلی تمام مباحث هستی شناسی و معرفت شناسی عرفانی را پرداختن به آن دانست؛ زیرا ...
-
دفاع هستی‌شناسانه از اکنون‌گرایی در باب زمان در برابر ازل‌گرایی
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2025-02-19)در این مقاله براساس روش پژوهشی تحلیلی- توصیفی تلاش شده است نزاع میان دو نظریّه در باب زمان، یعنی اکنون‌گرایی و ازل‌گرایی حل‌و‌فصل شود. براساس اکنون‌گرایی تنها زمان و هویّات اکنون موجود و واقعی‌اند و گذشته/آینده موجود و ...
-
بررسی ملاک این‌همانی عددی نفس از دیدگاه دکارت و صدرالمتالهین
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2025-02-19)مسئله هویت شخصی، مسئله ای پردامنه است. این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی ملاک این‌همانی عددی نفس از دیدگاه دکارت و صدرالمتالهین می پردازد. دکارت حقیقت انسان را به نفس و نفس را همان اندیشه می داند. گرچه ایشان نفس ...
-
بررسی و مقایسه‌ی مفهوم حیات از دیدگاه زیست‌شناسی و حکمت متعالیه
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2025-02-19)مسأله‌ی حیات از جمله مسائل میان رشته‌ای است که همواره برای فیلسوفان و دانشمندان علوم تجربی مطرح بوده است. در فلسفه‌ی اسلامی به ویژه در حکمت متعالیه به صورت مبسوط به این مسئله پرداخته شده است. حیات از نظر ملاصدرا به عنوان ...
-
نگاهی به مفهومِ استحمار: جامعه شناسی دین در بستر سنت پسا-استعماری در خوانش شریعتی
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)شریعتی در آثار متعدد خود به مفهوم استحمار بسیار اشاره می‌کند. در این مقاله به این مسأله پرداخته شده که این مفهوم چه تفاوت یا تشابهی با مفاهیمی همچون «استعمار»، «استثمار»، «امپریالیسم»، «ازخودبیگانگی»، «اسیمیلاسیون»، ...
-
خطاناپذیری علم حضوری و چالش پدیده عضو خیالی (بررسی و پاسخ)
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)در نظام مبناگرایی برخی فیلسوفان مسلمان، علم حضوری زیربنای سایر معرفت‌هاست. ازجمله ویژگی‌های مهم این معرفت پایه، خطاناپذیری آن است که البته اشکالات متعددی به آن وارد شده است. در این مقاله یکی از این اشکالات، به نام «پدیده‌ی ...
-
رویداد و چیستی آن از دیدگاه علامه محمدتقی جعفری
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)رویداد که در یک معنای عام، هر آن چیزی است که اتفاق می‌افتد، واقع می‌شود و یا رخ می‌دهد، در متافیزیک معاصر مقوله‌ای از مقولات جهان معرفی شده است. اگرچه اغلب متافیزیک‌دان‌ها وجود رویداد به عنوان یک مقوله را پذیرفته‌اند لکن ...
-
نقش علم النفس صدرایی در تبیین وحدت عالم در حکمت متعالیه
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)تناظر انسان کبیر و انسان صغیر، مطلبی پایه‌ای در حکمت متعالیه است که کمک قابل توجهی به تبیین مباحث مختلف فلسفه صدرایی می‌کند. یکی از مباحثی که نیازمند تبیین در فلسفه صدراست، مسئله وحدت عالم با ابعاد مختلف آن است؛ مسئله‌ای ...
-
انگاره تشکیک‌پذیری علم حصولی بر پایه مبانی صدرائی
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)چکیدهبر پایه تشکیک در وجود و مسانخت وجود و معرفت که از مهمترین مبانی و بنیادهای وجودشناختی فلسفه صدرا هستند، «تشکیک در معرفت»که از مهمترین نتایج و فروع فلسفه صدراست و دارای تبعات معرفت‌شناختیِ قابل توجهی است، امری مستدل و ...
-
اتحاد نفس با عقل فعال در اندیشه ابن‌سینا و صدرالمتألهین
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)مسأله «اتحاد نفس با عقل فعال» از گذشته دور کانون توجه فیلسوفان به ویژه ارسطوئیان بوده، در سلسله کارکردهای معرفت‌شناختیِ عقل فعال تأثیر مستقیمی دارد. از رهگذر این جستار مشخص می‌شود که ابن‌سینا با محال‌انگاری مطلق اتحاد و ...
-
تأثیر الگوی خدای قرآنی بر مفهوم خدا در اندیشۀ کندی
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)بازخوانی مفهوم خدا در اندیشۀ کندی با رویکرد قرآنی، سیمای دیگری از کندی معرفی می‌کند. کندی در تبیین مفهوم خدا بر «خالق بودن»خدا تأکید دارد و در رساله‌های مختلف از مجموعه رسائل فلسفی‌اش آنرا بازتاب داده است. پرسش اینست چگونه ...
-
رابطه ایمان و اختیار از نگاه علامه طباطبایی و پل تیلیخ
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)رابطه ایمان و اختیار انسان، همواره در جوامع غربی و شرقی مورد بحث بوده است. در این پژوهش، به رابطه ایمان و اختیار و مقایسه دیدگاه‌های علامه طباطبایی و پل تیلیخ پرداخته شده است. علامه طباطبایی، در عین قائل شدن اختیار در کسب ...
-
بررسی معنا و کاربرد عقل در یونان باستان، با تاکید بر افلاطون و ارسطو
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)مفهوم عقل یکی از واژه‌های پرکاربرد در دوره‌های مختلف فلسفه بوده است. پرسش اصلی این پژوهش این است که در دوره آغازین فلسفه در یونان باستان فیلسوفان چه تعاریفی از مفهوم عقل داشتند؟ هدف این نوشتار بررسی و تحلیل تاریخی مفهوم ...
-
موضوع متافیزیک نزد حکیم تبریزی و تنزیه خداوند از مصادیق آن
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-08-22)اغلب فیلسوفان مسلمان تحت تأثیر سنّت ارسطویی، موضوع متافیزیک را «موجود از حیث موجودیت» دانسته‌اند. تنها فارابی در تعریف شاذّی، «واجب الوجود» را موضوع حکمت قرار داد که مورد انتقاد جدّی ابن‌سینا قرار گرفت. سهروردی نیز در آثار ...
-
مبانی انسان‌شناختی اخلاق در اندیشۀ شیخ مفید
(دفتر تبلیغات اسلامی- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکدۀ اسلام تمدنی), 2024-01-21)انسان‌‌شناسی اخلاق یکی از موضوعات جدید و میان‌‌رشته‌‌ای است که به تبیین اخلاق بر پایۀ مبانی انسان‌شناختی و رابطۀ میان آن دو می‌‌پردازد. متکلمان اسلامی از گذشته تا کنون، در تبیین رابطۀ انسان‌‌شناسی و اخلاق، تلاش‌هایی درخور ...
