بررسی وضعیت قنوات و آبیاری در اراضی کشاورزی مربوط به آنها در استان سمنان

Abstract

<strong>قنات یکی از شگفت</strong><strong>­</strong><strong>انگیزترین سازه­ها برای استخراج آب زی</strong><strong>ر</strong><strong>زمینی در مناطق خشک و نیمه­خشک است. در استان </strong><strong>سمنان، 607 رشته قنات با تخلیه متوسط 5/93 میلیون متر مکعب در سال وجود دارد</strong><strong>.</strong><strong> در پژوهش حاضر، وضعیت 15 رشته قنات و وضعیت آبیاری در اراضی کشاورزی مربوط به آنها در این استان بررسی و برخی راهکارها برای بهبود وضعیت قنات‏ها</strong><strong>ی</strong><strong>مورد‌ مطالعه ارائه گردیده شده است.</strong><strong> در این تحقیق،</strong><strong>وضعیت آبدهی قنات­ها و تغییرات کمی و کیفی آب آنها، راندمان کاربرد و کارآیی مصرف آب در اراضی پایین‌دست قنات­ها ارزیابی شد.</strong><strong> نتایج نشان داد که عدم تأمین اعتبار کافی به­علت کمبود منابع مالی، ریزش کوره­ها و میله­ها به خاطر عدم تجهیز مناسب، عدم استفاده از مصالح و پوشش­های لازم، عدم نگهداری صحیح و مناسب قنات­ها، عدم ایجاد تمهیدات لازم برای جلوگیری از ورود سیلاب­ها به داخل قنات‏ها، تعدد مالکین و بروز مشکل در هماهنگی آنها و مهاجرت به شهرها از مهمترین عوامل کاهش آبدهی و تخریب قنات‏های منطقه بودند. تغییرات هدایت الکتریکی و </strong><strong>pH</strong><strong> آب قنات‏ها در بلندمدت ناچیز بود.</strong><strong> متوسط راندمان کاربرد آب در اراضی پایین­دست قنات‏ها 6/51 درصد و در اراضی پایین­دست چاه­ها 5/45 درصد به­دست آمد. متوسط بهره­وری مصرف آب در اراضی پایین­دست قنات‏ها برای محصولات مختلف 63/0 کیلوگرم بر متر مکعب برآورد گردید. ایجاد تشکل‌های قوی برای مشارکت هرچه بهتر مالکین در بهره‌برداری و نگهداری قنات‏ها، لایروبی منظم، کول‌گذاری کوره، طوقه‌چینی میله‌ها، </strong><strong>لوله­گذاری در کوره و نصب شیر فلکه در مظهر قنات، احداث حوضچه­های ذخیره‌ آب قنات‏ها،</strong><strong> ایجاد تناسب بین نیاز آبی محصولات و آب داده شده در اراضی پایین‌دست قنات‏ها </strong><strong>از مهم‌ترین </strong><strong>راهکارهای عملی و اجرایی برای بهبود وضعیت قنات‏ها</strong><strong> هستند. </strong>