جمله‌های منفی اسمیه و دلالت‌های معنایی آن‌ها در قرآن کریم

Abstract

در کنار درک روابط نحوی میان اجزای کلام، تلاش برای فهم معنا نیز می‌تواند کارکردهای معناشناسی ساختارهای نحوی را به خوبی نشان بدهد. در قرآن کریم آیات متعددی با ساختارهای تعبیری و نحوی مشابه و نزدیک به هم دیده می‌شود، که ممکن است مخاطب را به این تلقی برساند که تفاوت چندانی در دلالت‌های معنایی این دسته از آیات نیست. کاربرد حالت‌های گوناگون نفی در جمله‌های اسمیه همراه با «لیس»، «حروف شبیه به لیس» و «لا نفی جنس» از جمله این ساختارها و تعبیرات است که با وجود شباهت ظاهری دلالت‌های معنایی متفاوتی دارند. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی و تطبیقی در بافت و سیاق آیاتی که این ادات در آن‌ها به کار رفته است، نشان می‌دهد که اختلاف این ساختارهای نحوی، صِرفِ تغییر و تفنن در تعبیر نبوده؛ بلکه هر یک از آن‌ها برای بیان معنای هدفمندی هستند.