خویشاوندسالاری سازمانی در نهادهای دولتی؛مفهوم‌پردازی، عوامل مؤثر و پیشامدها

Abstract

خویشاوندسالاری سازمانی، مجموعه­ای از فرایندهای روان­شناختی و جامعه­شناختی است که با ملاحظات خانوادگی و رفیق‌بازی موجود در محیط درونی و بیرونی یک سازمان در ارتباط است و بیانگر وجود فساد اداری، تبعیض و تأثیر رابطه به‌جای ضابطه در اجرای امور سازمان­هاست. این مطالعه درصدد است تا با استفاده از روش پژوهش کیفی و به‌کارگیری راهبرد نظریه‌پردازی داده‌بنیاد به ارائۀ الگویی از خویشاوندسالاری سازمانی در نهادهای بخش دولتی بپردازد و عوامل مؤثر بر بروز این رفتار و پیشامدهای سازمانی حاصل از آن را شناسایی و تشریح کند. در این راستا، با چهارده تن از مدیران ارشد پنج سازمان­ دولتی استان بوشهر به‌عنوان نمونه آماری به‌صورت نظری و هدف‌مند و به شیوۀ نیمه‌ساختاریافته مصاحبه شد و متن­های مصاحبه در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج، نشان داد که نگرش رابطه­گرا به‌عنوان پدیده محوری و در تعامل با عوامل دیگر موجب شکل­گیری خویشاوندسالاری سازمانی می­شود. نحوه ارتباط این عوامل در مدل نهایی پژوهش، نشان داده شده است. منفعت‌طلبی و قوم‌گرایی فرد و عدم توجه به حقوق و منافع عامه مردم در شکل­گیری نگرش رابطه­گرایی مدیران، تأثیر بسزایی دارد که درنهایت این نگرش، پایه­ای برای به‌وجود‌آمدن پدیده ناهنجار خویشاوندسالاری سازمانی است.