روش سیره‌نویسی اربلی در کشف‌الغمه (سیرة نبوی(ص))

Abstract

علی‌بن‌عیسی اربلی(م 620) از مورخان و ادیبان شیعی برجستة قرن هفتم است که عمر با برکتش به کاوش و تتبّع و در نتیجه تعمیق و گسترش فرهنگ اهل‌بیت((ع)) سپری شد؛ از این رو به حق می‌توان از او به عنوان محقق نام‌‌آور عالم تشیع، به‌خصوص در عرصة امامت و ولایت نام برد. پژوهش حاضر تلاشی است، برای روشن شدن شیوة تاریخ‌نگاری اربلی از خلال بررسی بخش سیرة نبوی کتاب <em>کشف الغمة</em>که نخست از اربلی و جایگاه علمی و ادبی او سخن رفته و سپس به بررسی روش کار او در این کتاب ـ البته در محدودة سیرة پیامبر(ص) ـ می‌پردازد. اگر چه هدف اصلی اربلی در این کتاب، بررسی زندگانی ائمه((ع)) است و در طرح مباحث مربوط به سیرة پیامبر(ص) با نگاهی استطرادی و طفیلی وارد بحث می‌شود؛ اما در همین نگاه، نکات قابل توجهی دربارة شیوه و روش کار او در سیره‌نویسی به دست می‌آید. استناد به آیات و روایات، بهره‌گیری از اقوال اهل‌سنت، نقل اقوال مختلف در موارد اختلافی، استفاده از مباحث عمیق لغوی و ادبی، از نقاط قوت کار اربلی در این بخش از کتاب است. اعتدال و میانه‌روی در طرح مباحث، باعث مقبولیت و پذیرش کتاب اربلی برای همگان شده است. البته جایگاه اجتماعی اربلی و ارتباطی که با علما و بزرگان اهل‌سنت داشته نیز به این مقبولیت کمک کرده است. مورخان قرن هشتم به بعد از کتاب او (بخش سیرة ائمه((ع))) بهرة فراوان برده‌اند، اما به دلیل نگاه اجمالی و مختصری که به سیرة پیامبر(ص) داشته است، این بخش از کتابش مورد توجه قرار نگرفته و دیگران ترجیح داده‌اند به کتاب‌هایی مراجعه نمایند که از جهت پرداختن به سیرة پیامبر(ص) کامل­تر و غنی‌تر باشد.