کارکرد حروف ربط تبدیلی در جمله‌های مرکبِ دیوان حافظ

Abstract

موضوع تحقیق حاضر، کارکرد حروف ربط تبدیلی در جمله‌های مرکب دیوان حافظ است. برای این کار، پس از مباحث مقدماتی در خصوص تعاریف و تقسیم‌‌بندی مربوط به حرف ربط تبدیلی و جمله‌ی مرکب، به چهار نوع تأویل و تبدیل حروف ربط تبدیلی اعم از مصدر اصلی، مصدر بدلی، صفت اصلی و صفت بدلی پرداخته شده است. شعر حافظ با حرکت به سوی مسائل علمی، عرفانی و فلسفی و استفاده از واژگانی متعدد با اراده‌ی معانی مجازی و ثانوی آن و با حمل ویژگی‌هایی نظیر درون‌گرایی، عشق‌گرایی، غیررئالیستی اغلب به جمله‌هایی مرکب، پیچیده و انتزاعی نیاز پیدا می‌کند. در این بین، حروف ربط تبدیلی نقش به‌سزایی در وابسته‌سازی جمله‌واره‌های پیرو به پایه، یا وابسته‌سازی جمله‌واره‌های پیرو به جمله‌واره‌های پیرو دیگر ایفا می‌کند. این تأویل‌ها که روی فعل‌های بعد از حروف ربط تبدیلی صورت گرفته و تبدیل به مفرد شده و نسبت به پایه دارای نقش شده‌اند، با شواهدی کافی از دیوان حافظ همراه شده‌اند. کارکرد حروف ربط تبدیلی در دیوان حافظ، تبدیل جمله‌واره‌های پیرو به مفرد و تعیین نقش‌های اصلی و فرعی آن‌ها نسبت به فراکرد پایه در جمله‌های مرکب است.