بازشناسی دو گونه قصۀ منثور عصر صفوی

Abstract

چکیده<br />عصر صفوی، به دلایل سیاسی و اجتماعی، دورۀ وفور قصه و نقالی است. در این تحقیق، قصه‌های عصر صفوی به دو دستۀ مذهبی-تاریخی و عاشقانه-دلاوری تقسیم شده است. متون مذهبی-تاریخی این دوره نه از منظر تاریخی حائز اهمیت‌اند و نه اطلاعات مستند و صحیح مذهبی دارند؛ ولیکن انعکاس قابل تأملی از مسائل اجتماعی و ذوق مردم دارند. قصه‌های عاشقانه-دلاوری نیز قصص شهسواری هستند که دلاور قصه، برای هدفی زمینی، غالباً تخت و تاج یا ملکه‌ای از سرزمینی دیگر که بر تصویر وی عاشق گشته، به گرد جهان می‌گردد و اعمال سلحشوری انجام می‌دهد. با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی خاص عصر صفوی و تثبیت مذهب تشیع در ایران که نتیجتاً غالب مباحث بر حول محور گفتمان مذهبی شکل می‌گرفت، ترویج مباحث مذهبی در میان توده و تبلیغ ایدئولوژی غالب حکومت در مکان‌های عمومی ازجمله قهوه‌خانه‌ها، توسط نقالان نقطۀ مشترک هر دو دسته از متون، تاریخی-مذهبی و عاشقانه-دلاوری است.