بینامتنیت قرآنی در اشعار حمید سبزواری و سمیح‌القاسم

Abstract

اثرگذاری قرآن که کلام خدا است،مقوله‌ای ژرف و گسترده در ادب فارسی و عربی است.سمیح‌القاسم و حمید سبزواری در اشعار خود از الهامات قرآن کریم متاثرند. موضوع پژوهش حاضر بررسی بینامتینت قرآنی در اشعار دو شاعر مذکور است.روش پژوهش به صورت کتاب‌خانه‌ای و با بررسی اشعار دو شاعر اجرا شده‌است.ابتدا مبانی نظری پژوهش تنظیم و براساس آن اشعار دو شاعر استخراج و تحلیل‌های لازم به دست داده شد که حاصل نشان داد،سبزواری غالباً به روش‌های ترجمه،برآیندسازی از قرآن مجید بهره گرفته است و این بهره گیری عمدتا برای خلق مضمون یا تایید و تاکید مطلب و نیز،نشان‌دادن آگاهی و تاثیرگذاری بیشتر است و یمزان الهام‌پذیری او از قرآن بیشتر از سمیح‌القاسم است؛در مقابل،سمیح‌القاسم از آیات قرآن کریم به نسبت حمیدی سبزواری کمتر بهره برده؛اما این اثرپذیری در ذهن و ضمیر او چونان درهم‌آمیخته که موجب شده،تاثیرپذیری او از نوع «حل» باشد. اثرپذیری به شیوه حل،جزء اثرپذیری‌هایی است که در ظاهر بسیار نامرئی و کمرنگ نشان داده می‌شود؛ اما با باریک‌نگری، می‌توان به اثرپذیری عمیق اشعار او از قرآن کریم پی برد؛بنابراین،دو شاعر از آیات قرآن اثرپذیرفته‌اند؛اما سبزواری از اثرپذیری سمیح‌القاسم از اثرپذیری پنهان‌تر و ممزوج‌تر ‌است؛از این‌رو،سهم خلاقیت شاعر سبزواری در بهره‌بردن از آیات کلام‌الله در قیاس با سمیح القاسم کمتر است و قدرت خلاقیت سمیح‌القاسم بیشتر است.سمیح القاسم در اثرپذیری خود،کسوت نو پوشانده و شائبۀ اقتباس را تا حد زیادی کمرنگ و در پاره‌ای موارد به صفر رسانده است؛زیرا،اثرپذیری سمیح‌القاسم،با زیبایی‌های بیانی و بدیعی همراه است که از بهترین نوع بینامتنیت شناخته شده است و بدان بینامتنیت انگیزشی می‌گویند.