پتانسیل های ایجاد و انحراف تجارت در تجارت ترجیحی دوجانبه ایران (مطالعه موردی سوریه، ترکیه و اندونزی)

Abstract

ورود به موافقت نامه های تجارت ترجیحی به صورت دوجانبه، یکی از ابزارهای متنوعی است که کشورها برای توسعه تجارت خود از آن استفاده می نمایند. اگر چه در حال حاضر نظام تجارت چندجانبه در قالب سازمان جهانی تجارت ، تا حدود زیادی به گسترش تجارت کمک می نماید، لیکن موافقت نامه های دوجانبه کماکان به عنوان ابزار سیاست تجاری اهمیت خود را حفظ کرده اند. اقتصاد ایران در استفاده از این ابزار سیاستی در ابتدای راه قرار دارد و تجربه چندان قابل استناد و اعتنایی در زمینه تأثیرات این موافقت نامه ها ندارد. امضای یک موافقت نامه تجارت ترجیحی و اجرایی شدن آن، مستلزم آن است که پیش تر، مراحل چند ی طی شده باشد، ازجمله انتخاب طرف موافقت نامه و نیز مذاکره تجار ی. بدیهی است موفقیت ابزار موافقت نامه ها ی دوجانبه ترجیحی در گسترش تجارت، ارتباط مست قیم با نحوه به انجام رساندن مراحل قبلی آن، ازجمله انتخاب طرف موافقت نامه، دارد . با انتخاب صحیح و مبتنیبر اصول علمی طرفها ی مذاکره، امکان حصول به نتایج مورد انتظار در زمینه گسترش تجارت افزایش می یابد. در این مطالعه برآنیم تا با ارائه یک متدولوژی برای بررس ی های اولیه انتخاب کشورها جهت عقد موافقت نامه، فرایند انتخاب طرفهای موافقت نامه را بر اصول علمی مبتنی نماییم . بدین منظور با استفاده از روش ارائه شده توسط مایکلی موافقت نامه تجارت ترجیحی ایران با سه کشور اندونزی، سوریه و ترکیه را از جهت پتانسیل های ایجاد و انحراف تجارت با یکدیگر مقایسه و آنها را رتبه بندی کرده ایم. نتایج بررسی نشان داد که از میان سه کشور سوریه، ترکیه و اندونز ی به عنوان طرفها ی احتمالی تجارت ترجیحی با جمهور ی اسلامی ایران، تجارت ترجیحی با اندونز ی هم ازحیث پتانسیل ایجاد تجارت و هم از نظر پتانسیل انحراف تجارت، می تواند موافقت نامه ای تأثیرگذار تر باشد . کشورها ی ترکیه و سوریه ازنظر پتانسیل ها ی یادشده در رتبه ها ی بعد ی قرار دارند.