بررسی تاثیر نوع خاک‌ورزی بر رطوبت و نفوذ‌‌پذیری خاک و عملکرد گلرنگ

Abstract

شخم‌های مختلف از نقطه نظر انواع ادوات و عمق عمل، تأثیرات سازنده و یا مخرب متفاوتی بر روی ساختمان خاک گذاشته و از طریق تاثیر بر ویژگی خاکدانه‌های خاک سطحی می‌تواند نفوذ آب به خاک به‌ویژه سرعت نفوذ و شیب معادله‌ی نفوذ را تحت تأثیر قرار دهند. شخم مناسب باعث ایجاد خاک‌دانه می‌شود و شخم نامناسب موجب تخریب آن می‌گردد. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر نوع شخم و عمق آن بر نفوذ آب به خاک، مقاومت فروروی خاک، آب قابل استفاده‌ی گیاه و عملکرد محصول گلرنگ در دشت تبریز و در خاکی با بافت لوم رسی انجام گردیده است. این پژوهش با چهار تیمار: A₁ (شخم با گاو آهن قلمی به عمق 20–0 سانتی‌متر)، A₂ (شخم با گاوآهن برگردان‌دار به عمق 20-0 سانتی‌متر)، A₃ (شخم با گاوآهن برگردان‌دار به عمق 30-0 سانتی‌متر) و A₄ (بدون عملیات شخم) در سه تکرار و در قالب طح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. نتایج نشان داد که اختلاف بین تیمارهای خاک‌ورزی از نظر سرعت نفوذ در مقاطع مختلف زمانی شامل 1، 2، 5، 10، 30، 60، 120 و 180 دقیقه معنی‌دار بود. با توجه به شیب معادلات نفوذ، کاهش سرعت نفوذ با زمان در تیمار A₁ (47/0-) بیش‌تر از بقیه‌ی تیمارها بوده است. مقایسه‌ی سرعت نفوذ اولیه نشان داد که تیمار A₃ با 8/482 میلی‌متر بر ساعت، بیش‌ترین سرعت نفوذ اولیه را داشت ولی اختلاف دیگر تیمارها از این نظر معنی‌دار نبود.سرعت نفوذ در تیمار A₃ در تمامی مقاطع زمانی بیش‌تر از بقیه‌ی تیمارها بود، ولی بعد از 60 دقیقه نسبت به قبل از خاک‌ورزی برتری معنی‌داری نداشت. این مطلب نشان می‌دهد که بعد از حدود 5/1 ساعت لایه پائین عمق شخم، کنترل کننده نفوذ است. در هر چهار عمق مورد اندازه‌گیری (10-0، 20-10، 30-20 و 40-30 سانتی‌متر) تیمارهای A₃ و A₄به‌ترتیب کم‌ترین و بیش‌ترین مقاومت فروروی را داشتند. اثر تیمارهای خاک‌ورزی بر آب قابل استفاده گیاه و عملکرد محصول از نظر آماری معنی‌دار نبود.