تاثیر حذف آبیاری در مراحل انتهایی رشد بر کارایی مصرف آب و عملکرد پنج ژنوتیپ گندم در مشهد

Abstract

به منظور استفاده بهینه از منابع آب در مزارع گندم با تعیین ژنوتیپ و برنامه آبیاری مناسب، در این پژوهش اثر حذف آبیاری در مراحل انتهایی رشد و نمو گندم با استفاده از کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و طی دو سال زراعی متوالی (82-1381 و 83-1382)در ایستگاه طرق مشهد مورد بررسی قرار گرفت. عامل آبیاری شامل: W₁- آبیاری در مراحل طویل شدن ساقه، گل دهی، شیری شدن دانه و خمیری شدن دانه، W₂- آبیاری در مراحل طویل شدن ساقه، گل دهی و شیری شدن دانه، و W₃- آبیاری در مراحل طویل شدن ساقه و گل دهی در کرت های اصلی و تعداد پنج ژنوتیپ گندم (C₁: Toos_,C₂: C-78-4, C₃: C-78-8, C₄: C-79-6, C₅: C-79-16) در کرت های فرعی قرار گرفت. نتایج نشان داد، اثر تیمار آبیاری بر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن هزار دانه و کارآیی مصرف آب معنی دار بود. حذف آبیاری در مراحل شیری و خمیری شدن دانه­ها موجب کاهش عملکرد بیولوژیک (به ترتیب 17/4 و 1/12 درصد) و عملکرد دانه (به ترتیب 14/5 و 9/11 درصد) شد. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم در تیمارهای آبیاریW₁، W₂ و W₃به ترتیب 5834، 5549 و 5215 کیلوگرم در هکتار و میانگین کارآیی مصرف آب آنها در تیمارهای آبیاری مذکور به ترتیب 022/1، 426/1 و 346/2 کیلوگرم بر متر مکعب بود. ژنوتیپ های C₄و C₃به تریب با میانگین عملکرد دانه 5893 و 5353 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. نتیجه این تحقیق نشان داد، حذف آبیاری در مراحل انتهایی رشد گندم هر چند موجب افزایش کارآیی مصرف آب شد، ولی کاهش معنی دار عملکرد دانه را به دنبال داشت و بنابر این حذف آبیاری در این مراحل قابل توصیه نمی باشد. ژنوتیپ­های C₄ و C₅علاوه بر عملکرد بالا، بیشترین کارآیی مصرف آب (به ترتیب با میانگین 814/1 و 748/1 کیلوگرم بر مترمکعب) را در کلیه تیمارهای آبیاری به خود اختصاص دادند و نسبت به تنش رطوبتی انتهای فصل رشد از تحمل خوبی برخوردار بودند.