تناسب هنری در دو محور همنشینی و جانشینی شعر قیصر امین‌پور

Abstract

خلاقیت و ابتکار شاعر در گونه­های مختلف زبانی و ادبی موجب می­شود که کلام وی رنگ و بوی دگری یابد و آن را فراتر از همگنان بنشاند. بررسی شگردها و سبک شاعران و نمود خصایص شعری آنان می­تواند به شناخت دقیق آن بینجامد. قیصر امین‌پور به نوآوری مشتهر است و ذوق شاعری همراه با تحصیلات دانشگاهی توانایی به او داده است تا در انتخاب واژگان و ترکیب و تلفیق آن­ها در محور جانشینی و نیز همنشینی، تناسب معنایی و لفظی دلپذیری را ایجاد نماید. او در ایهام تناسب، کنایه و مراعات النظیر شگردی خاص دارد. شاعر با استفاده از ابزار کنایه، عمل انتخاب بر محور جانشینی را متناسب با عمل ترکیبِ حاصل از به کار­داشتِ مراعات النظیر و ایهام تناسب بر محور همنشینی به نیکی انجام می­دهد؛ به گونه­ای که کشف یکی از این برجستگی‌های هنری در یک محور به کشف برجستگی­های دیگری در محور دیگر می­انجامد. این مقاله در پی آن است تا به آن دسته از تناسب­ها در اشعار امین­پور که ارزش هنری بیشتری دارد، بپردازد. به این منظور، پنج دفتر شعر شاعر که عبارتند از:<strong> آینه­های</strong> <strong>ناگهان</strong>، <strong>گلها همه آفتابگردانند</strong>، <strong>تنفس صبح</strong>، <strong>در کوچة آفتاب و دستور زبان عشق</strong>، بررسی شده است.