بررسی ساختاری- معنایی ژانر تعلیمی و نمونه‌های آن با تکیه بر مثنوی مولوی

Abstract

در ادب پارسی به مبحث انواع ادبی توجه چندانی نشده است. نوع یا گونه تعلیمی که از گونه‌های پذیرفته‌شده میان ادیبان و منتقدان ادبی زبان فارسی است نیز از این قاعده مستثنا نیست. در بیشتر کتاب‌هایی که در زمینه انواع نگاشته شده است، از گونه تعلیمی سخن به میان آمده است اما به نظر می‌رسد که تعاریف و دسته‌بندی‌ها به بازنگری نیاز داشته باشد. در این مقاله با بررسی ساختاری- معنایی، به تبیین این گونه و نمونه‌های آن با تکیه بر متونی که در نوع خود برجسته است، پرداخته می‌شود و دسته‌بندی منطقی و کاملی از نمونه‌های این گونه ادبی ارائه می‌شود. مشکل تداخل و آمیزش گونه‌ها چالشی بر سر راه بحث انواع است اما به‌ناچار نویسندگان این مقاله نخست گونه‌ها و نمونه‌های آن را تبیین و تحدید کرده‌اند و برای هر یک از نمونه‌های گونه تعلیمی چهارچوب‌های مشخص محتوایی- ساختاری تعیین کرده‌اند؛ سپس ویژگی‌های هر یک از سه بعد زبانی، بلاغی و اندیشه‌ای و نمونه‌هایی از شعر و نثر ذکر کرده‌اند. همچنین با آوردن حکایتی از مثنوی به‌عنوان نمونه، نشان داده‌اند که همه نمونه‌های تعلیمی در لایه‌های مختلف حکایات مثنوی وجود دارد و این دلیل دیگری بر خاص بودن این اثر جاودانه است.<br /> <strong> </strong>