سازوکار امنیتی خاورمیانه، از فروپاشی شوروی تا برآمدن بهار عربی

Abstract

خاورمیانه ازجمله مناطق مناقشه‌انگیز و منازعه‌آمیز در محدوده آسیا به شمار می‌آید و این منطقه با مشخصاتی همچون بحران‌های فراگیر و مسائل تنش‌زا عجین شده است. بر این اساس، در مقاله حاضر به بررسی سازوکار امنیتی این منطقه در دوره مذکور پرداخته می‌شود و این سازوکار بر اساس سه مقوله ساختار، فرایندها و بازیگران موجود بررسی می‌شود تا از خلال آن‌ها ماهیت و ویژگی‌های نظام امنیتی منطقه مشخص شوند. به عبارتی، از پیگیری موارد مذکور مشخص می‌گردد که منطقه خاورمیانه متأثر از تغییرات ساختاری در نظام بین‌الملل و به‌تبع آن، ساختار امنیتی‌اش و از سوی دیگر، متأثر از شکل‌گیری فرایندهای جدید، به‌ویژه در قالب بهار عربی و بیداری اسلامی از روابط بین بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تأثیر می‌پذیرد که ماحصل آن، گسترش رقابت‌ها و رویارویی‌ها در این منطقه است. درنهایت، تصویر منطقه، تصویری مبهم و هرج‌ومرج گونه است. روش پژوهش، استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و استنادی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که روی کار آمدن نخبگان جدید، تقویت اسلام‌گرایان در کشورهای منطقه، تقابل دولت‌های جدید انقلابی با دولت‌های محافظه‌کار قدیم و افزایش نقش منطقه‌ای دولت‌های مستقل، همه نشان از ایجاد نظم جدید منطقه‌ای است که منافع بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به چالش کشیده است.